Τμήμα 20ο (Τριμελές)
8619/2025
Πρόεδρος: Μαρικαίτη-Ειρήνη Δρούζα, Πρόεδρος Πρωτοδικών Δ.Δ.,
Εισηγήτρια: Διονυσία Χόρτη, Πρωτοδίκης Δ.Δ.
Κοινωνική ασφάλιση- άρση ασφαλιστικής αναπηρίας και καταλογισμός ως αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών κλάδου κύριας σύνταξης λόγω αναπηρίας – προϋποθέσεις αναζήτησης από τον e-Ε.Φ.Κ.Α. των παροχών – βάρος απόδειξης– λαμβάνεται υπόψη η πολυπλοκότητα και εκτεταμένη περιπτωσιολογία των διατάξεων της κοινωνικοασφαλιστικής νομοθεσίας, σε συνδυασμό με την έλλειψη ειδικών γνώσεων του προσφεύγοντος και τη βαριά αναπηρία του- Δεκτή η προσφυγή
Η διάταξη του άρθρου πρώτου παρ. ΙΑ υποπαρ. ΙΑ.6 περ. 2 του ν. 4093/2012, με την οποία θεσπίζεται η ρύθμιση περί εικοσαετούς γενικής παραγραφής δεν αντίκειται στη συνταγματικώς κατοχυρωμένη αρχή της αναλογικότητας (άρθρο 25 παρ. 1 εδ. τέταρτο) ούτε σε άλλη συνταγματική ή υπερνομοθετικής ισχύος διάταξη και αρχή.
Κατ’ εφαρμογή των γενικών αρχών περί ανάκλησης , οι παράνομες διοικητικές πράξεις ανακαλούνται ακόμη κι αν δεν συνέτρεξε υπαιτιότητα του ενδιαφερόμενου ως προς την έκδοσή τους. Η δε ανάκληση των πράξεων αυτών τους πρέπει να λάβει χώρα εντός εύλογου χρόνου. Ο εύλογος χρόνος κρίνεται αναλόγως των συνθηκών της συγκεκριμένης περίπτωσης, σύμφωνα δε με το άρθρο μόνο του α.ν. 261/1968 (Α΄ 12), ελλείψει ρητής αντίθετης διάταξης, είναι πέντε τουλάχιστον έτη από την έκδοση της παράνομης πράξης ή από την επέλευση του γεγονότος που την καθιστά παράνομη.
…Η αναζήτηση από τον e-Ε.Φ.Κ.Α. αχρεωστήτως καταβληθεισών παροχών τόσο δυνάμει του ν. 4093/2012 όσο και της διάταξης του άρθρου 103 του ν. 4387/2016 επιβάλλεται, αφενός αν το διάστημα που μεσολάβησε μεταξύ της είσπραξης και της αναζήτησης είναι μικρό – δεν υπερβαίνει, δηλαδή, τον εύλογο χρόνο, ήτοι μικρότερος των πέντε ετών, αφετέρου δε, σε κάθε περίπτωση (δηλαδή με μόνο χρονικό περιορισμό την εικοσαετή παραγραφή) ανεξαρτήτως της υπαιτιότητας του λαβόντος. Ωστόσο, η αναζήτηση των αχρεωστήτως εισπραχθέντων ποσών αποκλείεται και στην περίπτωση αυτή, που αυτός που έχει εισπράξει παράνομα τις χρηματικές ασφαλιστικές παροχές αφενός μεν είναι καλόπιστος και αφετέρου επικαλεστεί και αποδείξει ότι η επιστροφή τους στον ασφαλιστικό οργανισμό θα έχει ως συνέπεια τον ισχυρό κλονισμό της οικονομικής του κατάστασης, σε βαθμό που να τίθεται εν αμφιβόλω η ικανότητα βιοπορισμού του και η αξιοπρεπής διαβίωσή του και τούτο, όμως, μόνον εφόσον αυτός είναι καλόπιστος, δηλαδή μόνον εφόσον αγνοούσε ανυπαίτια (δηλαδή δεν μπορούσε να προβλέψει την έλλειψη ή το ενδεχόμενο της έλλειψης της νόμιμης αιτίας) ή δεν μπορούσε να γνωρίζει ότι η παροχή που έλαβε ήταν αχρεώστητη ή παράνομη, ενώ εξάλλου μπορεί κατ’ αρχήν να είναι καλόπιστος με την έννοια ότι και μετά την εκπλήρωση της υποχρέωσής του να γνωστοποιήσει στον ασφαλιστικό φορέα οποιαδήποτε μεταβολή που επηρεάζει το ύψος της καταβαλλόμενης παροχής ή το δικαίωμα λήψης της παροχής πιστεύει ότι λαμβάνει την παροχή με νόμιμη αιτία. Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, το Δικαστήριο λαμβάνει υπόψη ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση, …, το διάστημα που μεσολάβησε μεταξύ της είσπραξης των ποσών που έλαβε αχρεωστήτως ο προσφεύγων (που εκκινεί από την 1.3.2020) και του χρόνου έκδοσης της …./30.12.2021 απόφασης του Διευθυντή της Α’ Τοπικής Διεύθυνσης του e-Ε.Φ.Κ.Α. ΔΤ Αθήνας, με την οποία αποφασίστηκε ο καταλογισμός του προσφεύγοντος με τα ποσά αυτά και η αναζήτησή τους, είναι μικρότερο της πενταετίας και άρα η επίδικη αναζήτηση δεν βαίνει πέραν του εύλογου χρόνου, ώστε να εγείρεται ζήτημα αντίθεσής της στην αρχή της χρηστής διοίκησης από την άποψη αυτή. Συνεπώς, ακόμη και αν ο προσφεύγων ήταν καλόπιστος κατά την είσπραξη των επίμαχων ποσών συντάξεων, η αναζήτησή τους θα μπορούσε να τυγχάνει αντίθετη στην αρχή της χρηστής διοίκησης, μόνο εφόσον, επιπροσθέτως της καλοπιστίας του, ο ίδιος επικαλείτο και αποδείκνυε σοβαρό κλονισμό της οικονομικής του κατάστασης, ως συνέπεια της καταβολής του καταλογισθέντος σε βάρος της ποσού ως αχρεωστήτως ληφθέντος. Ωστόσο δοθέντος ότι: α) η αρχική αίτηση για συνταξιοδότησή του προσφεύγοντος λόγω αναπηρίας, όπου και ενημερώθηκε για πρώτη και μοναδική φορά περί της υποχρεώσεώς του να δηλώσει τυχόν μεταγενέστερη ανάληψη εργασίας κατατέθηκε το 2012, β) το σχετικό γεγονός της εκ νέου έναρξης εργασίας του έλαβε χώρα τον 9ο/2019, σε συνδυασμό με τα ιδιαίτερα προβλήματα υγείας που ο τελευταίος αντιμετωπίζει σχετικά, με την κατανόηση, την αντίληψη, τη συνεννόηση και τη βραχεία μνήμη που διαθέτει συνεπεία ατυχήματος ήδη από το 2008, στοιχεία άλλωστε που πιστοποιούνται από τις οικείες γνωματεύσεις των υγειονομικών επιτροπών, καθώς και των προσκομιζόμενων ιατρικών στοιχείων και που σε κάθε περίπτωση αποτελούν την αιτιολογική βάση της το πρώτον χορήγησης σε αυτόν σύνταξης συνήθους αναπηρίας και των συνεχών παρατάσεων αυτής, και γ) της πολυπλοκότητας και εκτεταμένης περιπτωσιολογίας των διατάξεων της κοινωνικοασφαλιστικής νομοθεσίας, σε συνδυασμό με την έλλειψη ειδικών γνώσεων του προσφεύγοντος και τη βαριά αναπηρία του, κρίνει ότι ήταν δυσχερές γι’ αυτόν να διακρίνει και να εντοπίσει πολλώ δε μάλλον να θυμηθεί την υποχρέωσή του για άμεση ενημέρωση του ασφαλιστικού του φορέα περί της ανάληψης από τον ίδιο εργασίας. Εξάλλου, την υποχρέωσή του αυτή εκπλήρωσε ευθύς αμέσως ενημερώθηκε εκ νέου, ειδικώς και κατά τρόπο αντιληπτό από αυτόν, ενόψει της νοητικής δυσπραγίας του, προκειμένου να δηλώσει τις εν λόγω τυχόν μεταβολές αλλά και για τις συνέπειες της παράλειψης της σχετικής δήλωσης, δοθείσης δε, και της εύλογης πεποίθησής του ότι νομίμως ελάμβανε την επίδικη σύνταξη, το Δικαστήριο κρίνει ότι το καθού δεν αντεπεξήλθε στο βάρος της απόδειξής του σχετικά με την κακοπιστία του προσφεύγοντος και επομένως ο προσφεύγων ελάμβανε καλόπιστα την επίμαχη κύρια σύνταξη συνήθους αναπηρίας κατά το ένδικο χρονικό διάστημα, ενώ η επιστροφή οποιουδήποτε ποσού που έλαβε αχρεώστητα από τον 3ο/2020 μέχρι μηχανογραφικής τακτοποιήσεως θα έχει σοβαρές δυσμενείς επιπτώσεις στην αξιοπρεπή διαβίωσή του, δεδομένου ότι λαμβάνει μόλις μηνιαίο μισθό … ευρώ, υποχρεούται δε να καταβάλει μηνιαίως διατροφή στο ανήλικο τέκνο του ποσού … ευρώ, πέραν των στοιχειωδών παγίων βιοποριστικών δαπανών εκάστου ανθρώπου. Υπό τα ανωτέρω δεδομένα, το Δικαστήριο κρίνει ότι μη νομίμως, με την …/30.12.2021 απόφαση του Διευθυντή της Α’ Τοπικής Διεύθυνσης του e-Ε.Φ.Κ.Α. ΔΤ Αθήνας, καταλογίστηκαν σε βάρος του προσφεύγοντος ποσά κύριας σύνταξης λόγω συνήθους αναπηρίας από τον 3ο/2020 μέχρι μηχανογραφικής τακτοποιήσεως. Συνακόλουθα, η Τ.Δ.Ε., η οποία κατά το προσβαλλόμενο μέρος της απόφασής της έκρινε τα αντίθετα, εσφαλμένως τον νόμο εφήρμοσε και εκτίμησε τα πραγματικά περιστατικά και κατά το μέρος αυτό η απόφασή της πρέπει να ακυρωθεί.
