Τους βασικούς άξονες του Σχεδίου Νόμου για την Αναμόρφωση του Κληρονομικού Δικαίου παρουσίασε σήμερα σε ειδική εκδήλωση στο Υπουργείο Δικαιοσύνης ο Επίτιμος Καθηγητής Αστικού Δικαίου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και Πρόεδρος της αρμόδιας Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής του Κληρονομικού Δικαίου, Απόστολος Γεωργιάδης.
Το έργο της επιστημονικής επιτροπής κινήθηκε στους εξής βασικούς άξονες:
- Προσαρμογή στις σύγχρονες ανάγκες: Αναμορφώθηκε το πλαίσιο της εξ αδιαθέτου διαδοχής και της νόμιμης μοίρας, ενώ αναθεωρείται όλο το σύστημα της ευθύνης του κληρονόμου για τις υποχρεώσεις της κληρονομίας. Παράλληλα, αναβαθμίστηκε ο θεσμός της δικαστικής εκκαθάρισης και απλοποιήθηκε η διαδικασία διευθέτησης των σχέσεων μεταξύ των συγκληρονόμων.
- Εισαγωγή νέων θεσμών: Θεσπίζονται για πρώτη φορά οι κληρονομικές συμβάσεις (αιτία θανάτου) και οι συμβάσεις παραιτήσεως από μελλοντικά κληρονομικά δικαιώματα, προσφέροντας νέες κι ευέλικτες λύσεις για τους ενδιαφερόμενους πολίτες.
- Επίλυση ερμηνευτικών ζητημάτων: Αποσαφηνίστηκαν διατάξεις που δημιουργούσαν διχογνωμίες στη νομολογία, όπως ο υπολογισμός της μερίδας ετεροθαλών αδελφών, οι προθεσμίες αποποίησης για δικαιοπρακτικά ανίκανα πρόσωπα κ.α.
- Κατάργηση παρωχημένων διατάξεων, γλωσσική ομοιομορφία και συστηματική συνοχή των νέων διατάξεων.
Καταλήγοντας στην παρουσίασή του ο κ. Γεωργιάδης επεσήμανε ότι η επιτροπή «παραδίδει στην ελληνική κοινωνία και τον νομικό κόσμο ένα πλήρως ανανεωμένο και σύγχρονο Κληρονομικό Δίκαιο, το οποίο ανταποκρίνεται στις προκλήσεις της εποχής».
Ο Υφυπουργός Δικαιοσύνης, Ιωάννης Μπούγας ανέφερε:
«Οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις στοχεύουν στη διεύρυνση της ελευθερίας του διαθέτη, στη διασφάλιση της πραγματικής του βούλησης, στην ενίσχυση της ασφάλειας των συναλλαγών και στην αξιοποίηση της περιουσίας προς όφελος της οικονομίας.
Θα αναφέρω επιγραμματικά 4 βασικούς άξονες.
- Η προσαρμογή της κληρονομικής διαδοχής στις σύγχρονες μορφές οικογένειας
Η σημερινή οικογενειακή πραγματικότητα δεν περιορίζεται στους στενούς συγγενικούς δεσμούς. Νέες μορφές συμβίωσης και οικογένειας δημιουργούν ουσιαστικές προσωπικές σχέσεις που το δίκαιο οφείλει να αναγνωρίσει. Η μεταρρύθμιση διευρύνει την προστασία σε πρόσωπα που, παρότι δεν είναι συγγενείς με την παραδοσιακή έννοια, αποτελούν μέρος της οικογενειακής ζωής του διαθέτη.
Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται ο σεβασμός στη βούλησή του και αντιμετωπίζονται οι σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες.
- Ο εξορθολογισμός του θεσμού της νόμιμης μοίρας και της μετατροπής της σε ενοχική αξίωση. Με αυτόν τον τρόπο αποτρέπεται ο κατακερματισμός παραγωγικών ή επιχειρηματικών μονάδων και διευκολύνεται η ορθολογική μεταβίβαση της περιουσίας.
- Η κάμψη της απόλυτης απαγόρευσης των κληρονομικών συμβάσεων
Η ισχύουσα απόλυτη απαγόρευση σύναψης κληρονομικών συμβάσεων δημιουργεί σημαντικές πρακτικές δυσχέρειες, ιδίως όταν η κληρονομία περιλαμβάνει οικογενειακές επιχειρήσεις ή παραγωγικά ακίνητα. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο κληρονομούμενος έχει εύλογο συμφέρον να διασφαλίσει ότι η επιχείρηση ή το ακίνητο θα περιέλθει στο πρόσωπο που διαθέτει τις αναγκαίες γνώσεις, την εμπειρία ή το πραγματικό ενδιαφέρον για τη συνέχιση και περαιτέρω ανάπτυξη της παραγωγικής δραστηριότητας.
Για πρώτη φορά στην ελληνική έννομη τάξη θα επιτρέπεται η κατάρτιση κληρονομικών συμβάσεων. Η ρύθμιση αυτή επιτρέπει την ορθολογική και έγκαιρη οργάνωση των μεταθανάτιων περιουσιακών σχέσεων, συμβάλλοντας στην αποφυγή οικογενειακών προστριβών, στον περιορισμό του κατακερματισμού περιουσιακών μονάδων και στη μείωση των δικαστικών αντιδικιών.
- Ο διαχωρισμός της κληρονομικής περιουσίας από την ατομική περιουσία του κληρονόμου
– Η μεταρρύθμιση με τη μεγαλύτερη επίδραση στην οικονομία
Μέχρι σήμερα, ο κληρονόμος έφερε απεριόριστη ευθύνη για τα χρέη του κληρονομουμένου. Η αβεβαιότητα αυτή είχε ως αποτέλεσμα ατέρμονες αποποιήσεις κληρονομίας, ακόμη και περιουσιών με σημαντική οικονομική αξία. Με το νέο πλαίσιο, θεσπίζεται ο απόλυτος διαχωρισμός: τα χρέη εξοφλούνται αποκλειστικά από την κληρονομία και δεν επιβαρύνουν την ατομική περιουσία του κληρονόμου.
Η αλλαγή αυτή έχει σημαντικές οικονομικές συνέπειες:
- Μείωση αποποιήσεων και επανένταξη μεγάλου όγκου περιουσίας στην οικονομική δραστηριότητα.
- Ενίσχυση της ρευστότητας του κληρονόμου και της εμπορευσιμότητας των ακινήτων, καθώς οι επενδυτές και οι αγοραστές λειτουργούν πλέον σε περιβάλλον μεγαλύτερης ασφάλειας.
- Στήριξη οικογενειακών επιχειρήσεων, που δεν κινδυνεύουν πια από άγνωστα χρέη· οι κληρονόμοι μπορούν να συνεχίσουν τη λειτουργία τους, διατηρώντας θέσεις εργασίας
- Αύξηση της παραγωγικότητας και σταθερότητα της αγοράς, μέσω της ενεργοποίησης αδρανών περιουσιών.
- Ενίσχυση των δημόσιων εσόδων από μεταβιβάσεις και επενδύσεις.
Το νέο Κληρονομικό Δίκαιο αποτελεί μια ουσιαστική μεταρρύθμιση με ισχυρό κοινωνικό και οικονομικό αποτύπωμα, ενισχύοντας τη σταθερότητα, την παραγωγικότητα και τη συνολική οικονομική ανάπτυξη της χώρας».
