ΑΠΟΦΑΣΗ
Kyrian κατά Τσεχικής Δημοκρατίας της 06.11.2025 (προσφ. αριθ. 15956/23)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο προσφεύγων, Τσέχος υπήκοος, είναι ο βιολογικός πατέρας ενός παιδιού που γεννήθηκε τον Δεκέμβριο του 2013 από εξωσυζυγική σχέση με τη μητέρα του παιδιού. Λόγω του νομικού τεκμηρίου γάμου, ο τότε σύζυγος της μητέρας κατέστη νόμιμος πατέρας του παιδιού. Η βιολογική πατρότητα του προσφεύγοντος επιβεβαιώθηκε με τεστ DNA το 2015.
Μετά από αρχική περίοδο επαφών, οι σχέσεις μεταξύ του προσφεύγοντος και των νόμιμων γονέων του παιδιού επιδεινώθηκαν σημαντικά. Παρά τις αρχικές δικαστικές αποφάσεις που του χορηγούσαν δικαίωμα επικοινωνίας και τις προσπάθειες διαμεσολάβησης, οι συγκρούσεις μεταξύ του προσφεύγοντος και των νόμιμων γονέων, συχνά παρουσία του παιδιού, οδήγησαν στην ανάπτυξη αρνητικής στάσης του παιδιού προς τον προσφεύγοντα.
Το παιδί, που έπασχε από αναπτυξιακή καθυστέρηση και λάμβανε ψυχολογική υποστήριξη από την ηλικία των τεσσάρων ετών, εμφάνισε κρίσεις άγχους και ισχυρή προσκόλληση στους νόμιμους γονείς του. Οι εμπειρογνώμονες ψυχολόγοι συνέστησαν να μην εξαναγκάζεται το παιδί σε επαφή με τον προσφεύγοντα.
Τα εγχώρια δικαστήρια απέρριψαν τελικά τόσο το αίτημα του προσφεύγοντος για επικοινωνία όσο και το αίτημα για ενημέρωση σχετικά με την ανάπτυξη του παιδιού, κρίνοντας ότι δεν πληρούνταν οι προϋποθέσεις του άρθρου 927 του Αστικού Κώδικα και ότι η επαφή θα ήταν αντίθετη με το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι τα εγχώρια δικαστήρια έλαβαν επαρκή μέτρα και παρέθεσαν επαρκείς λόγους για την άρνηση χορήγησης δικαιώματος επικοινωνίας. Η διαδικασία λήψης αποφάσεων παρείχε την απαιτούμενη προστασία των συμφερόντων του προσφεύγοντος που διασφαλίζονται από το άρθρο 8. Το Δικαστήριο αναγνώρισε ότι το δικαίωμα ενημέρωσης για ένα παιδί θα μπορούσε να χορηγηθεί ως αυτόνομο δικαίωμα, ανεξάρτητα από την προσωπική επαφή βάσει του εθνικού δικαίου, σεβόμενο την απαίτηση εξατομικευμένης προσέγγισης του άρθρου 8.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε κατά πλειοψηφία (6 προς 1) μη παραβίαση του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ.
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων γεννήθηκε το 1982 και ζει στο Dublovice της Τσεχικής Δημοκρατίας. Είναι ο βιολογικός πατέρας ενός παιδιού που γεννήθηκε τον Δεκέμβριο του 2013 από εξωσυζυγική σχέση με τη μητέρα που ξεκίνησε το 2012. Ο τότε σύζυγος της μητέρας κατέστη νόμιμος πατέρας του παιδιού λόγω νομικού τεκμηρίου. Η βιολογική πατρότητα του προσφεύγοντος επιβεβαιώθηκε με τεστ DNA το 2015.
Μέχρι τον Φεβρουάριο του 2016, ο προσφεύγων μπορούσε να βλέπει τον γιο του δύο έως τέσσερις φορές τον μήνα. Τον Απρίλιο του 2016 κατέθεσε αγωγή στο Περιφερειακό Δικαστήριο του Příbram ζητώντας δικαίωμα επικοινωνίας βάσει του άρθρου 927 του Αστικού Κώδικα.
Με απόφαση της 18ης Μαΐου 2016, το δικαστήριο χορήγησε στον προσφεύγοντα δικαίωμα επαφής κάθε Τετάρτη απόγευμα και κάθε δεύτερη Κυριακή κατά τις καλοκαιρινές διακοπές. Η απόφαση επικυρώθηκε σε δεύτερο βαθμό στις 9 Νοεμβρίου 2016.
Από τον Σεπτέμβριο του 2016 έως τον Νοέμβριο του 2017, οι επισκέψεις πραγματοποιήθηκαν ως επί το πλείστον όπως καθορίστηκε, αλλά παρατηρήθηκε επιδείνωση της ψυχολογικής κατάστασης του παιδιού. Επαναλαμβανόμενες συγκρούσεις μεταξύ του προσφεύγοντος και των νόμιμων γονέων οδήγησαν σε εποπτευόμενες επισκέψεις και προσπάθεια διαμεσολάβησης τον Απρίλιο του 2018.
Σύμφωνα με έκθεση ψυχολόγου της 10ης Οκτωβρίου 2018, το παιδί ήταν ισχυρά προσκολλημένο στους νόμιμους γονείς του και οι αλληλεπιδράσεις με άγνωστα άτομα ήταν πολύ αγχογόνες. Ο ψυχολόγος θεώρησε ότι η επιβεβλημένη επαφή με τον προσφεύγοντα μπορεί να ήταν η πηγή των δυσκολιών του παιδιού.
Το 2020, τα δικαστήρια αποφάσισαν να μην καθορίσουν καθεστώς επικοινωνίας, βασιζόμενα σε γνωμοδότηση κλινικού ψυχολόγου που διαπίστωσε ότι το παιδί, το οποίο έπασχε από αναπτυξιακή καθυστέρηση, είχε παγιδευτεί στη μέση ενός σχεσιακού τριγώνου.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 8
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 8 – Δικαίωμα επικοινωνίας
Το Δικαστήριο επισήμανε ότι σύμφωνα με το άρθρο 927 του τσεχικού Αστικού Κώδικα, ο προσφεύγων είχε τη δυνατότητα να ζητήσει την εξέταση του ζητήματος επικοινωνίας με τον βιολογικό του γιο από τα δικαστήρια. Τα δικαστήρια έκριναν ότι δεν πληρούνταν οι προϋποθέσεις για χορήγηση δικαιώματος επικοινωνίας, καθώς το παιδί δεν είχε θετική συναισθηματική σχέση με τον προσφεύγοντα και η έλλειψη επαφής δεν θα του προκαλούσε βλάβη.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι οι αμφισβητούμενες αποφάσεις ελήφθησαν μόνο μετά την αποτυχία άλλων μέτρων – τακτική επαφή με και χωρίς επίβλεψη, περίοδος χωρίς επαφή για σταθεροποίηση της ψυχικής κατάστασης του παιδιού, και επανειλημμένες εκκλήσεις των δικαστηρίων για επαγγελματική καθοδήγηση.
Τα τσεχικά δικαστήρια έθεσαν το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού σε πρώτη προτεραιότητα. Το συμπέρασμά τους ότι θα ήταν ακατάλληλο να εξαναγκαστεί το παιδί σε επαφή με τον προσφεύγοντα παρά τη θέλησή του βασίστηκε στην εύθραυστη ψυχολογική κατάσταση του παιδιού, τις δυσκολίες του να κατανοήσει την τεταμένη οικογενειακή κατάσταση, την επίμονη απροθυμία του να δει τον προσφεύγοντα και τις τεταμένες σχέσεις μεταξύ του τελευταίου και των νόμιμων γονέων.
Άρθρο 8 – Δικαίωμα ενημέρωσης
Το Δικαστήριο αναγνώρισε ότι το δικαίωμα ενημέρωσης για ένα παιδί ανήκει πρωταρχικά σε εκείνους με γονική μέριμνα. Ωστόσο, για έναν βιολογικό γονέα του οποίου το παιδί ανατρέφεται από τους νόμιμους γονείς, το ζήτημα λήψης πληροφοριών για τις προσωπικές περιστάσεις του παιδιού αφορά σημαντικό μέρος της ταυτότητάς του.
Από το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ, ερμηνευόμενο υπό το πρίσμα των άρθρων 2(α)(iii) και 4§3 της Σύμβασης για την Επικοινωνία του Συμβουλίου της Ευρώπης, προκύπτει ότι το δικαίωμα ενημέρωσης για ένα παιδί είναι αυτόνομη μορφή επαφής που μπορεί να χορηγηθεί ανεξάρτητα από το δικαίωμα προσωπικής επαφής.
Τα εγχώρια δικαστήρια εξέτασαν ειδικά εάν η παροχή πληροφοριών στον προσφεύγοντα θα ήταν προς το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού. Έδωσαν σημασία στο γεγονός ότι οι νόμιμοι γονείς αντιτίθεντο στην χορήγηση πληροφοριών και στην επίμονη αρνητική στάση του παιδιού προς τον προσφεύγοντα.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε κατά πλειοψηφία (6 προς 1) μη παραβίαση του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΗ ΦΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ
«…το Δικαστήριο αναγνωρίζει ότι αν και το δικαίωμα ενημέρωσης για ένα παιδί είναι θεμελιώδους σημασίας για τον γονέα που δεν έχει φυσική ή άμεση επαφή με το παιδί του, μπορεί να υπάρξουν καταστάσεις στις οποίες η άρνηση αυτού του δικαιώματος θα εξυπηρετούσε καλύτερα το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού» (παράγραφος 64).
ΜΕΙΟΨΗΦΟΥΣΑ ΓΝΩΜΗ
Ο Δικαστής Serghides διαφώνησε με την πλειοψηφία τόσο ως προς την απόρριψη του αιτήματος επικοινωνίας ως προδήλως αβάσιμου όσο και ως προς τη διαπίστωση μη παραβίασης του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ.
Κύρια σημεία διαφωνίας:
- Ασυνέπεια στην κήρυξη του παραδεκτού Ο Δικαστής θεώρησε ασυνεπές το γεγονός ότι το πρώτο αίτημα του προσφεύγοντος για επικοινωνία με το παιδί κηρύχθηκε προδήλως αβάσιμο, ενώ το δεύτερο αίτημα για ενημέρωση κρίθηκε παραδεκτό. Δεδομένης της απόλυτης στέρησης που επιβλήθηκε στο δικαίωμα του προσφεύγοντος για σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής του ζωής, η κήρυξη του αιτήματος ως προδήλως αβάσιμου υπονομεύει την προστασία του άρθρου 8, εκτός εάν υπήρχαν εξαιρετικοί λόγοι, που δεν συνέτρεχαν εν προκειμένω.
- Ανεπαρκή μέτρα αποκατάστασης επαφής Παρά την αρχική επιτυχία της διαμεσολάβησης, μετά από ένα μόνο αρνητικό περιστατικό η προσπάθεια δεν ανανεώθηκε. Το κράτος δεν κρίνεται μόνο από την ίδια την προσπάθεια, αλλά από τη συνεχή και αποτελεσματική δράση ικανή να δώσει στον δεσμό γονέα-παιδιού πραγματική ευκαιρία επιβίωσης.
- Αντιφατική στάση των εγχώριων δικαστηρίων Τα δικαστήρια ταυτόχρονα:
Ενώ προειδοποίησαν τους νόμιμους γονείς να μην αποξενώνουν το παιδί από τον βιολογικό πατέρα και τους διέταξαν να σέβονται τη βιολογική πατρότητά του παράλληλα απέρριψαν το αίτημα του βιολογικού πατέρα για επαφή, αφαιρώντας κάθε δυνατότητα σχέσης
Αυτή η αντίφαση δημιουργεί νομική και λογική ένταση που υπονομεύει τη συνοχή και τη δικαιοσύνη στο οικογενειακό δίκαιο. Η προειδοποίηση προς τους νόμιμους γονείς καθίσταται κενή περιεχομένου όταν δεν επιτρέπεται κανένας τύπος επαφής (επιστολές, τηλεφωνικές κλήσεις, βιντεοκλήσεις, εποπτευόμενες συναντήσεις).
- Συνέπειες της αντίφασης
α) Παραβιάζει το δικαίωμα του προσφεύγοντος για σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής του ζωής, β) Παραβιάζει το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού, που περιλαμβάνει δεσμούς με τον βιολογικό πατέρα εκτός εάν αποδειχθεί βλαβερό, γ) Υπονομεύει τη γονική ισότητα, δ) Καθιστά ασυνεπή την αιτιολογία του δικαστηρίου Με τη δικαστική εξάλειψη του βιολογικού ρόλου, καθιστά άνευ νοήματος την προειδοποίηση προς τους νόμιμους γονείς, ε) Συνιστά απόλυτο περιορισμό που παραβιάζει την αρχή της αναλογικότητας και στ) Καθιστά τα δικαιώματα του άρθρου 8 όχι πρακτικά και αποτελεσματικά αλλά θεωρητικά και εικονικά.
- Δικαίωμα ενημέρωσης Ο Δικαστής διαφώνησε έντονα με τη διαπίστωση μη παραβίασης λόγω άρνησης παροχής πληροφοριών για το παιδί. Η άρνηση ήταν σκληρή, απόλυτη, περιττή και αντίθετη στο δικαίωμα του προσφεύγοντος για σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής του ζωής. Ήταν επίσης αντίθετη με το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού.
ΣΧΟΛΙΟ
Η απόφαση αυτή συμβάλλει σημαντικά στην εξελισσόμενη νομολογία του Δικαστηρίου σχετικά με τα δικαιώματα βιολογικών πατέρων που δεν έχουν νομική πατρότητα και την ισορροπία μεταξύ των δικαιωμάτων τους και του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού.
Ιδιαίτερα καινοτόμος είναι η αναγνώριση του δικαιώματος ενημέρωσης ως αυτόνομης μορφής επαφής, ανεξάρτητης από τη φυσική επικοινωνία, ερμηνεύοντας το άρθρο 8 υπό το φως της Σύμβασης για την Επικοινωνία του Συμβουλίου της Ευρώπης. Αυτή η προσέγγιση διευρύνει το φάσμα δυνατοτήτων για διατήρηση κάποιας μορφής σχέσης μεταξύ βιολογικού γονέα και παιδιού, ακόμη και όταν η προσωπική επαφή δεν είναι προς το συμφέρον του παιδιού.
