Το 2024 σηματοδοτεί τη συμπλήρωση ήδη δέκα χρόνων από την κύρωση του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου στη Σύμβαση του ΟΗΕ κατά των Βασανιστηρίων και Άλλων Μορφών Σκληρής, Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (OPCAT) με τον κυρωτικό ν.4228/2014 που ανέθεσε στον Συνήγορο του Πολίτη την αρμοδιότητα του Εθνικού Μηχανισμού Πρόληψης σε κάθε χώρο κράτησης. Στην έκθεση του 2024 περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, οι διαπιστώσεις και προτάσεις του Εθνικού Μηχανισμού Πρόληψης από επισκέψεις σε 14 σωφρονιστικά καταστήματα, 3 Προαναχωρησιακά Κέντρα Κράτησης Αλλοδαπών και άλλους 10 χώρους αστυνομικής κράτησης, 1 Ψυχιατρική μονάδα, 1 Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή αιτούντων άσυλο και 1 αυτοψία υπηρεσίας της Περιφέρειας σε μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων.
Βασική διαπίστωση είναι, ότι το ελληνικό σωφρονιστικό σύστημα εξακολουθεί να λειτουργεί πέρα από τα όριά του. Στη συντριπτική πλειοψηφία των αυτοψιών καταγράφεται σημαντικός υπερπληθυσμός και σοβαρή υποστελέχωση των σωφρονιστικών καταστημάτων σε καίριες ειδικότητες, με σοβαρές επιπτώσεις στις συνθήκες κράτησης.
Εθνικός Μηχανισμός Πρόληψης των Βασανιστηρίων & της Κακομεταχείρισης:
Ειδική Έκθεση για το έτος 2024
Το 2024 σηματοδοτεί τη συμπλήρωση ήδη δέκα χρόνων από την κύρωση του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου στη Σύμβαση του ΟΗΕ κατά των Βασανιστηρίων και Άλλων Μορφών Σκληρής, Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (OPCAT) με τον κυρωτικό ν. 4228/2014 που ανέθεσε στον Συνήγορο του Πολίτη την αρμοδιότητα του Εθνικού Μηχανισμού Πρόληψης σε κάθε χώρο κράτησης. Στην έκθεση του 2024 περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, οι διαπιστώσεις και προτάσεις του Εθνικού Μηχανισμού Πρόληψης από επισκέψεις σε σωφρονιστικά καταστήματα, Προαναχωρησιακά Κέντρα Κράτησης Αλλοδαπών και άλλους χώρους αστυνομικής κράτησης, μία ψυχιατρική μονάδα, μία Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή αιτούντων άσυλο και μία μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων.
Επίσης, η παρούσα έκθεση καταγράφει νομοθετικές, νομολογιακές εξελίξεις και διεθνούς δικαιοδοσίας και προβαίνει σε μια αποτίμηση των πρώτων στατιστικών στοιχείων εφαρμογής του ειδικού ενδίκου βοηθήματος του άρ. 6Α του Σωφρονιστικού Κώδικα για τις συνθήκες κράτησης.
Βασική διαπίστωση είναι, ότι το ελληνικό σωφρονιστικό σύστημα εξακολουθεί να λειτουργεί πέρα από τα όριά του. Στη συντριπτική πλειοψηφία των αυτοψιών καταγράφεται σημαντικός υπερπληθυσμός και σοβαρή υποστελέχωση των σωφρονιστικών καταστημάτων σε καίριες ειδικότητες, με σοβαρές επιπτώσεις στις συνθήκες κράτησης. Ο Εθνικός Μηχανισμός Πρόληψης διαπιστώνει, ότι η ελλιπής ή παντελώς ακατάλληλη τεχνική υποδομή των εγκαταστάσεων, η έλλειψη επαρκούς χώρου κίνησης στους θαλάμους κράτησης και οι κακές υγειονομικές συνθήκες αποτελούν συνήθη χαρακτηριστικά τόσο της σωφρονιστικής όσο και της διοικητικής κράτησης στην Ελλάδα. Η ελλιπής παροχή βασικών υπηρεσιών (ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ψυχολογικής και κοινωνικής υποστήριξης, άθλησης και ψυχαγωγίας) υφίσταται και στα σωφρονιστικά καταστήματα, αλλά εντείνεται σημαντικά όταν πρόκειται για χώρους διοικητικής κράτησης.
Με δεκαετή παρουσία σε σωφρονιστικά καταστήματα και κάθε άλλο χώρο εγκλεισμού, ο Εθνικός Μηχανισμός Πρόληψης αναμένει οι προτάσεις που διατυπώνει για την αντιμετώπιση συστημικών προβλημάτων να αξιοποιούνται κατάλληλα όχι μόνον για επιμέρους παρεμβάσεις σε συγκεκριμένους τομείς ή χώρους αλλά και κατά τον σχεδιασμό και την υλοποίηση της γενικής αντεγκληματικής πολιτικής και της πολιτικής διοικητικής κράτησης.
Η Ανεξάρτητη Αρχή διαπιστώνει, ότι και το 2024 ο νομοθέτης εμμένει στην τάση αυστηροποίησηςτης ποινικής μεταχείρισης, με την εκτεταμένη αναπροσαρμογή των ανωτάτων ορίων ποινής και του πλαισίου έκτισης ποινής και αναστολής εκτέλεσης με τον ν. 5090/2024. Ως συνέπεια, το σωφρονιστικό σύστημα καλείται για ακόμη μια χρονιά να διαχειριστεί μια κεντρική νομοθετική επιλογή, η οποία οδηγεί σε σημαντικό υπερπληθυσμό και επιδείνωση των συνθηκών κράτησης, ενώ η εξαγγελία επίλυσης του προβλήματος υπερπληθυσμού με τη δημιουργία νέων χώρων κράτησης βρίσκεται στον αντίποδα των συστάσεων διεθνών οργανισμών, παραβλέποντας τη σημασία των εναλλακτικών της ποινής μέτρων.
Οι νέοι κανόνες που τίθενται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης για την κράτηση των νεοεισερχομένων αλλοδαπών στα σύνορα και τους ανεξάρτητους μηχανισμούς παρακολούθησης συνόρων, αλλά και η αναδεικνυόμενη σημασία των χώρων de facto εγκλεισμού, όπως είναι οι κλειστές ελεγχόμενες δομές αιτούντων άσυλο και τα προνοιακά ιδρύματα, όπου τα φιλοξενούμενα άτομα καταλήγουν διπλά ευάλωτα λόγω αναξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης, αποτελούν νέες προκλήσεις για τη δράση του Εθνικού Μηχανισμού Πρόληψης.
Το έτος 2024 αλλά και συνολικά η πρώτη δεκαετία λειτουργίας του Εθνικού Μηχανισμού Πρόληψης υπήρξε πλούσια σε δράσεις και θεσμικές παρεμβάσεις, ωστόσο η ουσιαστική ενίσχυσή του με κατάλληλους και επαρκείς πόρους, ανθρώπινους και οικονομικούς, για να εκπληρώσει την αποστολή του επισημαίνεται όχι μόνον από την ίδια την Ανεξάρτητη Αρχή αλλά και από εντεταλμένα όργανα διεθνών οργανισμών, όπως η Επιτροπή CPT του Συμβουλίου της Ευρώπης[1] και η Υποεπιτροπή του ΟΗΕ για την Πρόληψη των βασανιστηρίων (SPT) κατά τις επισκέψεις τους στη χώρα μας, με την τελευταία να επισημαίνει[2]ότι ο Εθνικός Μηχανισμός Πρόληψης «αποτελεί κλειδί για την διαρκή προσπάθεια πρόληψης των βασανιστηρίων και της κακομεταχείρισης».
[1] Βλ. και πρόσφατα https://www.synigoros.gr/el/category/default/post/deltio–typoy–or-o-synhgorostoy–polith–sth–stroggylh–trapeza–toy–symboylioy–ths–eyrwphs
[2] https://www.synigoros.gr/el/category/deltia–typoy/post/deltio–typoy–or–h–enisxysh–toy–e8nikoymhxanismoy–prolhpshs–basanisthriwn–toy–synhgoroy–toy–polith–stis–systaseis–toy–ohe–pros–thnellhnikh–kybernhsh
