Υποχρέωση της εναγομένης να ανορθώσει ζημία Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης Αποχέτευσης, την οποία υπέστη λόγω ρύπανσης του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα που προκλήθηκε από τη λειτουργία εργοστασίων της. Δεκτή η αγωγή.
ΑΠΟΦΑΣΗ 2065/2025
ΤΟ ΠΟΛΥΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από τις Δικαστές Μαρία Αποστολοπούλου, Πρόεδρο Πρωτοδικών, Μαρία Ευθυμίου, Πρωτόδικη, Μαρία Καράλη, Πρωτόδικη-Εισηγήτρια και από τη Γραμματέα Αικατερίνη Σπυροπούλου.
ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΕ δημόσια στο ακροατήριό του, την 1η Φεβρουάριου 2024, για να δικάσει την υπόθεση μεταξύ:
ΤΗΣ ΚΑΛΟΥΣΑΣ- ΕΝΑΓΟΥΣΑΣ: Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης Αποχέτευσης Κοζάνης’ (Δ.Ε.Υ.Α.Κ.), κατόχου του Α.Φ.Μ. …, που εδρεύει στην Κοζάνη, επί της οδού … και εκπροσωπείται νόμιμα, η οποία δεν παραστάθηκε κατά τη συζήτηση της υπόθεσης και κατέθεσε προτάσεις διά του πληρεξουσίου δικηγόρου της Αποστόλου Παπακωνσταντίνου (Α.Μ. Δ.Σ.Α. 25904), δυνάμει του από 29.05.2023 πληρεξουσίου.
ΤΗΣ ΚΑΘΉΣ Η ΚΛΗΣΗ- ΕΝΑΓΟΜΕΝΗΣ: Ανώνυμης Εταιρείας με την επωνυμία «Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού» και διακριτικό τίτλο «Δ.Ε.Η. Α.Ε.», κατόχου του Α.Φ.Μ. …, που εδρεύει στην Αθήνα, επί της οδού Χαλκοκονδύλη αριθ. 30 και εκπροσωπείται νόμιμα, η οποία δεν παραστάθηκε κατά τη συζήτηση της υπόθεσης και κατέθεσε προτάσεις διά της πληρεξούσιας δικηγόρου της Φιλοθέης- Άλκηστης Μουρατιάν (Α.Μ. Δ.Σ.Α. 27312), δυνάμει του υπαριθ. …/08.03.2022 πληρεξουσίου της συμβολαιογράφου Αθηνών …
Η ενάγουσα ζητεί να γίνει δεκτή η από 14.05.2018, με γενικό αριθμό κατάθεσης …/2021 και ειδικό αριθμό κατάθεσης …/16.05.2018, αγωγή της, η οποία επαναφέρεται προς συζήτηση με την από 17.01.2023, με γενικό αριθμό κατάθεσης …/2023 και ειδικό αριθμό κατάθεσης …/02.02.2023 κλήση της, κατά τη δικάσιμο που αναφέρεται στην αρχή της παρούσας, δυνάμει της από 25.10.2023 πράξης ορισμού δικαστή και συζήτησης του αρμόδιου Προέδρου Πρωτοδικών, εγγραφείσα στο οικείο πινάκιο με αριθμό …
ΑΦΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣΕ ΤΗ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑ
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
(Ι). Κατά τη διάταξη του άρθρου 309 εδ. β ΚΠολΔ, όσες αποφάσεις δεν κρίνουν οριστικά δύνανται, είτε αυτεπαγγέλτως είτε κατά πρόταση κάποιου διαδίκου, η οποία υποβάλλεται μόνον κατά τη διάρκεια της συζήτησης της υπόθεσης και όχι αυτοτελώς, να ανακληθούν σε κάθε στάση της δίκης από το δικαστήριο που τις εξέδωσε, έως ότου εκδοθεί οριστική απόφαση. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι οι μη οριστικές αποφάσεις υπόκεινται σε ανάκληση από το δικαστήριο που τις εξέδωσε, έστω και υπό άλλη σύνθεση και αυτεπαγγέλτως σε οποιαδήποτε μεταγενέστερη στάση της δίκης, όταν αυτό επιλαμβάνεται της υπόθεσης κατά κάποιο νόμιμο τρόπο, όπως και όταν εισάγεται η υπόθεση με κλήση για συζήτηση κατ’ ουσίαν (ΑΠ 644/2018, ΑΠ 836/2010, ΑΠ 217/2005 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, βλ. Κεραμέα-Κονδύλη-Νίκα, Ερμηνεία ΚΠολΔ, έκδοση 2000, άρθρο 309 αρ. 2). Ειδικότερα, δεν θεωρούνται οριστικές και επομένως δύνανται να ανακληθούν οι αποφάσεις, οι οποίες: α) δέχονται την αγωγή ως παραδεκτή και νόμω βάσιμη, χωρίς να εκτιμούν ακόμη την ουσιαστική βασιμότητα (αντιθέτως οι αποφάσεις που απορρίπτουν κεφάλαια της αγωγής ως νόμω αβάσιμα είναι οριστικές και δεν επιτρέπεται να ανακληθούν), β) δέχονται ή απορρίπτουν για οποιονδήποτε λόγο τις ενστάσεις οι οποίες προτάθηκαν και γ) διατάσσουν οιαδήποτε διαδικαστική ενέργεια, π.χ. αναβάλλουν τη συζήτηση ή διατάσσουν τη συνεκδίκαση περισσοτέρων υποθέσεων ή τη διεξαγωγή μαρτυρικών αποδείξεων (ΑΠ 143/2019, ΑΠ 660/2011, ΕφΠειρ 72/2017, ΕφΛαρ 19/2016, ΕφΑθ 659/2012, ΕφΑθ 1043/2006 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
(II). Από τις διατάξεις των άρθρων 298, 299, 330 εδ. β’, 57, 59, 914 και 932 ΑΚ προκύπτει ότι η αδικοπρακτική ευθύνη προς αποζημίωση ή (και) προς ικανοποίηση της. ηθικής βλάβης ή, της ψυχικής οδύνης προϋποθέτει συμπεριφορά παράνομη και υπαίτια, επέλευση περιουσιακής ζημίας ή (και) ηθικής βλάβης και ύπαρξη αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ της συμπεριφοράς του δράστη και της περιουσιακού ή μη χαρακτήρα ζημίας. Παράνομη είναι η συμπεριφορά που αντίκειται σε απαγορευτικό ή επιτακτικό κανόνα δικαίου, ο οποίος απονέμει δικαίωμα ή προστατεύει συγκεκριμένο συμφέρον του ζημιωθέντος, ή συμπεριφορά αντίθετη στο γενικότερο πνεύμα του δικαίου και στις επιταγές της έννομης τάξης, η συμπεριφορά δε αυτή μπορεί να συνίσταται σε θετική ενέργεια ή σε παράλειψη ορισμένης ενέργειας (ΑΠ 78/2020). Αξίωση χρηματικής ικανοποίησης για ηθική βλάβη λόγω αδικοπραξίας μπορεί να ζητήσει και το νομικό πρόσωπο, όταν εξαιτίας της πλήττεται η φήμη του και η αξιοπιστία του, το κύρος του, η επαγγελματική του δραστηριότητα, το μέλλον του ή και τα λοιπά αναγνωριζόμενα σε αυτό άυλα αγαθά. Η επιδίκαση της χρηματικής ικανοποίησης για την παραπάνω αιτία αφέθηκε στην κρίση του δικαστηρίου της ουσίας, το οποίο προσδιορίζει το ποσό αυτής μετά από εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών ως προς το βαθμό του πταίσματος του δράστη, το είδος της προσβολής, το τυχόν συντρέχον πταίσμα του ζημιωθέντος, με βάση τους κανόνες της κοινής πείρας και λογικής όσον αφορά την ηθική βλάβη των φυσικών προσώπων, εάν κρίνει ότι επήλθε ηθική βλάβη, καθώς την κοινωνική και οικονομική κατάσταση των μερών (ΑΠ 932/2019). Στις περιπτώσεις όμως χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης νομικού προσώπου, αυτό απαιτείται για το ορισμένο της αγωγής του να επικαλείται και, στη συνέχεια, να αποδεικνύει, πέραν των συνθηκών τέλεσης της αδικοπραξίας, του είδους της προσβολής, της βαρύτητας και της έκτασης της βλάβης, του πταίσματος του υπαιτίου και της κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης των μερών, και την παράνομη προσβολή της πίστης, της φήμης, του κύρους, του επαγγέλματος, του μέλλοντος ή των λοιπών αναγνωριζόμενων σ’ αυτό άυλων αγαθών, διότι η ηθική βλάβη στα νομικά πρόσωπα δεν αναφέρεται, όπως στα φυσικά πρόσωπα, σε ενδιάθετο συναίσθημα, αναγόμενο στον εσωτερικό κόσμο και κρινόμενο με τα δεδομένα της ανθρώπινης λογικής, αλλά σε συγκεκριμένη βλάβη που έχει υλική υπόσταση (ΑΠ 15/2021, 382/2011, πρβλ. ΟλΑΠ 2/2008) [ΑΠ 876/2022, επίσημη ιστοσελίδα Αρείου Πάγου]. Ως νομικά πρόσωπα νοούνται όχι μόνο τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου αλλά και τα δημοσίου δικαίου, όπως οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αφού και αυτά είναι δυνατόν να πληγούν στην φήμη τους κατά τα ανωτέρω (ΑΠ 539/2024 με παραπομπή σε ΑΠ 133/2022, ΑΠ 5/2020, ΑΠ 1424/2017, επίσημη ιστοσελίδα Αρείου Πάγου). Τέλος, από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 111 § 2, 118 αριθ. 4 και 216 § 1 του ΚΠολΔ, προκύπτει ότι το δικόγραφο της αγωγής πρέπει να περιέχει σαφή έκθεση των γεγονότων, τα οποία θεμελιώνουν κατά νόμο την αγωγή και δικαιολογούν την άσκηση αυτής από τον ενάγοντα κατά του εναγομένου, ακριβή περιγραφή του αντικειμένου της διαφοράς και ορισμένο αίτημα. Η έκθεση στο δικόγραφο της αγωγής των πραγματικών περιστατικών, τα οποία πρέπει να είναι όσα είναι νομικώς ικανά και αναγκαία για τη θεμελίωση του δικαιώματος, η προστασία του οποίου ζητείται και τα οποία πρέπει να αναφέρονται με τέτοια σαφήνεια, ώστε να εξατομικεύουν την επίδικη έννομη σχέση και να μην καταλείπεται αμφιβολία για την αξίωση, η οποία απορρέει από αυτά, είναι απαραίτητη για να υπάρχει η δυνατότητα, το μεν δικαστήριο να κρίνει τη νομική βασιμότητα της αγωγής και να διατάξει τις δέουσες αποδείξεις, ο δε εναγόμενος να μπορεί να αμυνθεί κατά της αγωγικής αξίωσης, που θεμελιώνεται επ’ αυτών με ανταπόδειξη ή ένσταση (ΑΠ 539/2024 ο.π.).
Με την από 17.01.2023, με γενικό αριθμό κατάθεσης …/2023 και ειδικό αριθμό κατάθεσης …/02.02.2023 κλήση, επαναφέρεται προς συζήτηση η από 14.05.2018, με γενικό αριθμό κατάθεσης …/2021 και ειδικό αριθμό κατάθεσης …/16.05.2018, αγωγή, στην οποία η ενάγουσα ιστορεί ότι τον Απρίλιο του έτους 2012, ανέλαβε τη διαχείριση των δικτύων ύδρευσης των οικισμών του δήμου Ελλησπόντου, ο οποίος, με τον Ν. 3852/2010, καταργήθηκε και εντάχθηκε, ως δημοτική ενότητα, στον δήμο Κοζάνης του ομώνυμου νομού. Ότι στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της και σε συμμόρφωση προς την ισχύουσα νομοθεσία, προέβη στους αναγκαίους εργαστηριακούς ελέγχους και ανέθεσε σε πιστοποιημένο εργαστήριο την ανάλυση δειγμάτων ελεγκτικής παρακολούθησης από όλα τα δίκτυα του ανωτέρω δήμου, τα οποία συνέλεξε τον Δεκέμβριο του 2012. Ότι από τους γενόμενους ελέγχους διαπιστώθηκε σοβαρή υπέρβαση στις παραμέτρους ολικό και εξασθενές χρώμιο στα δίκτυα υδροδότησης των οικισμών Αγίου Δημητρίου και Ρυακίου της δημοτικής ενότητας Ελλησπόντου, που καθιστούσε το νερό μη πόσιμο και μη κατάλληλο για ανθρώπινη χρήση εν γένει. Ότι για το λόγο αυτό ενημέρωσε τους κατοίκους των ανωτέρω οικισμών, καθώς και του οικισμού Γαλανής, ο οποίος υδροδοτούνταν από την ίδια, μοναδική πηγή, να μη χρησιμοποιούν το νερό του δικτύου για πόση, ακολούθως δε, αναγκάστηκε να προχωρήσει, επί σειρά μηνών, σε συνεχείς διακοπές στο δίκτυο ύδρευσης των ανωτέρω οικισμών και για τον λόγο αυτό να παράσχει σε αυτούς, σε συνεχή τακτική βάση, δωρεάν εμφιαλωμένο νερό, καθώς και νερό με βυτίο, ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες τους για πόση και μαγείρεμα. Ότι και στο δίκτυο ύδρευσης των οικισμών Κοιλάδας, Θυμαριάς, Κρεμαστής και Ακρινής της ίδιας δημοτικής ενότητας (Ελλησπόντου), που υδροδοτούνταν από γεωτρήσεις στην ίδια, ευρύτερη περιοχή, παρατηρήθηκαν υπερβάσεις στην παράμετρο του χρωμίου, γεγονός που την ανάγκασε σε συνεχείς, καθημερινές και πολύωρες διακοπές λειτουργίας του δικτύου ύδρευσης. Ότι, επίσης, αναγκάστηκε να τροποποιήσει το πρόγραμμα ελέγχου των δικτύων ύδρευσης των ανωτέρω οικισμών, προβαίνοντας σε ιδιαίτερα αυξημένους σε συχνότητα ελέγχους, από τους οποίους, ομοίως διαπιστώθηκε υπέρβαση, στο νερό, των ορίων στις παραμέτρους ολικό και εξασθενές χρώμιο. Ότι, εξαιτίας της προπεριγραφόμενης κατάστασης, προκλήθηκε μεγάλη αναστάτωση και ανησυχία στους κατοίκους της περιοχής αναφορικά με την ποιότητα των υδάτων με τα οποία η ίδια υδροδοτεί τους καταναλωτές της στην ανωτέρω περιοχή, γεγονός που έπληξε καίρια την καλή φήμη της και κλόνισε την εμπιστοσύνη των καταναλωτών προς αυτήν. Ότι, η αποκατάσταση του προβλήματος επήλθε με τη σύνδεση του εξωτερικού δικτύου της πόλης της Κοζάνης, σταδιακά, με το εσωτερικό δίκτυο των πληγέντων οικισμών Ακρινής, Αγίου Δημητρίου, Ρυακίου, Γαλάνης, Κοιλάδας, Κρεμαστής και Θυμαριάς. Ότι προκειμένου να διαπιστωθούν τα αίτια της μόλυνσης των υδάτων με εξασθενές χρώμιο, η ίδια συνήψε την από 26.03.2014 προγραμματική σύμβαση με την περιφέρεια Κοζάνης, τον δήμο Κοζάνης και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, δυνάμει της οποίας εκπονήθηκε από τα τμήματα Γεωλογίας, Χημικών Μηχανικών και Χημείας του τελευταίου, ειδικό ερευνητικό πρόγραμμα, με σκοπό τη διακρίβωση της προέλευσης εξασθενούς χρωμίου στα υπόγεια νερά ύδρευσης των προαναφερθέντων οικισμών. Ότι σύμφωνα με το πόρισμα της από Μαΐου 2016 τελικής έκθεσης, η παρουσία του εξασθενούς χρωμίου στα ανωτέρω υπόγεια νερά αποδίδεται στη λειτουργία του ατμοηλεκτρικού εργοστασίου της εναγομένης στον Άγιο Δημήτριο (ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου), στο οποίο παράγεται ηλεκτρικό ρεύμα με καύση λιγνίτη (θερμικός σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας) και συγκεκριμένα στην παραγόμενη από τον σταθμό αυτό τέφρα και στη διείσδυση αυτής στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα, από τον οποίο υδροδοτούνταν οι ανωτέρω οικισμοί. Ότι, ειδικότερα, η μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα, από τον οποίο η ίδια υδροδοτούσε τους ανωτέρω οικισμούς, με το στοιχείο του εξασθενούς χρωμίου, οφείλεται σε παράνομες πράξεις και παραλείψεις της ανωτέρω, συνιστάμενες αφενός στην ενέργεια της απόθεσης της τέφρας στο έδαφος, με συνέπεια την έκπλυσή της με τις βροχοπτώσεις και της διοχέτευση αυτής στο υπέδαφος, αφετέρου στην παράλειψη λήψης και εφαρμογής οποιουδήποτε προληπτικού ή και κατασταλτικού της μόλυνσης μέτρου. Ότι, ενόψει των ανωτέρω, η εναγομένη υποχρεούται να ανορθώσει τη ζημία, περιουσιακή και μη, που της προκάλεσε δια των αδικοπρακτικών πράξεων και παραλείψεών της. Με βάση το ιστορικό αυτό η ενάγουσα ζητεί να αναγνωριστεί η υποχρέωση της εναγόμενης να της καταβάλει ποσό 1.457.179,59 ευρώ, ως αποζημίωση για τη θετική ζημία της, όπως τα επιμέρους κονδύλια αναλυτικά περιγράφονται στην αγωγή, καθώς και το ποσό των 750.000 ευρώ, ως χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη της, νομιμοτόκως από την επίδοση της αγωγής μέχρι την εξόφληση, καθώς και να καταδικαστεί η τελευταία στα δικαστικά της έξοδα. Επί της αγωγής αυτής, η οποία συζητήθηκε ενώπιον αυτού του Δικαστηρίου, κατά τη δικάσιμο της 16.01.2020, αντιμωλία των διαδίκων, εκδόθηκε η υπ’ αριθ. 2187/2020 απόφασή του, με την οποία κρίθηκε ότι το Δικαστήριο είναι καθ’ ύλην και κατά τόπο αρμόδιο για την εκδίκασή της και ότι η αγωγή είναι ορισμένη και νόμιμη. Πλην όμως, το Δικαστήριο αυτό, ανακαλεί εν μέρει, αυτεπαγγέλτως, την ανωτέρω μη οριστική απόφασή του, η οποία, με βάση τα διαλαμβανόμενα στην υπό στοιχείο (Ι) μείζονα σκέψη της παρούσας, μπορεί να ανακληθεί σε οποιαδήποτε μεταγενέστερη στάση της δίκης, όπως και εν προκειμένω, που η υπόθεση εισάγεται με κλήση για περαιτέρω συζήτηση στην ουσία της, ως προς την κρίση του για το παραδεκτό του αιτήματος επιδίκασης χρηματικής ικανοποίησης, διότι η αγωγή ως προς το αίτημα αυτό, ύψους 750.000 ευρώ, πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτη, λόγω αοριστίας. Τούτο, καθόσον, σύμφωνα και με τα ανωτέρω εκτενώς αναφερόμενα στην υπό στοιχείο (II) μείζονα σκέψη της παρούσας, η ενάγουσα αρκείται σε γενική και αφηρημένη επίκληση βλάβης, χωρίς αναφορά σε συγκεκριμένα πραγματικά περιστατικά και σε διαπιστωμένη δυσμενή επίπτωση στη φήμη και στην αξιοπιστία της, συνδεόμενη με υλική ζημία της. Ειδικότερα, η ενάγουσα παραθέτει γενικόλογα ότι οι συνεχόμενες διακοπές υδροδότησης των ανωτέρω οικισμών και οι εικόνες διανομής εμφιαλωμένου νερού και νερού με βυτία στους κατοίκους των πληττόμενων οικισμών, που το παραλάμβαναν με μπουκάλια, κουβάδες, κατσαρόλες και ό,τι άλλο μέσο είχαν διαθέσιμο, έλαβε ευρεία δημοσιότητα τόσο στα τοπικά όσο και στα εθνικά μέσα ενημέρωσης και κατέστη επί σειρά μηνών βασικό θέμα των ειδησεογραφικών μέσων της Δυτικής Μακεδονίας, με συνέπεια να κλονιστεί ανεπανόρθωτα η καλή της φήμη και η αξιοπιστία της, χωρίς ωστόσο να αναφέρει συγκεκριμένο χρηματικό της έλλειμα που να οφείλεται στη δημοσιότητα αυτή και δη παραθέτοντας συγκριτικά οικονομικά της στοιχεία κατά το χρόνο πριν και μετά τη διαπίστωση της μόλυνσης των υδάτων, ώστε να είναι σε θέση το Δικαστήριο να διαγνώσει την υλική της ζημία και συνακόλουθα την ηθική της βλάβη. Περαιτέρω, με την ανωτέρω μη οριστική απόφαση, διατάχθηκε η επανάληψη της συζήτησής της, προκειμένου να διενεργηθεί πραγματογνωμοσύνη από τους ορισθέντες πραγματογνώμονες …, γεωλόγους, …, γεωλόγο- γεωτεχνικό και …, πολιτικό μηχανικό με ειδίκευση σε θέματα υδρολογίας, ως προς τα εξής ζητήματα: α) αν η ύπαρξη χρωμίου στα υπόγεια ύδατα από τα οποία υδροδοτούνταν, σύμφωνα με την αγωγή, πριν την υλοποίηση του έργου «Νέο Εξωτερικό Δίκτυο Οικισμών Αγίου Δημητρίου, Ρυακίου, Ακρινής, Κοιλάδας, Γαλανίου, Θυμαριάς και Κρεμαστής Δήμου Κοζάνης από Αγωγό Ερμακιάς DΝ 500», οι στο έργο αυτό αναφερόμενοι οικισμοί, οφείλεται μόνο σε φυσικούς παράγοντες (π.χ. φύση των πετρωμάτων της περιοχής ή/και άλλοι παράγοντες που αποδίδονται στη φύση) ή και σε ανθρωπογενείς παράγοντες (π.χ. χρήση αγροχημικών προϊόντων, απόθεση τέφρας από τη λειτουργία του ατμοηλεκτρικού σταθμού Αγίου Δημητρίου ή/και των ορυχείων της Πτολεμαΐδας της εναγομένης) και ποιους συγκεκριμένα, β) ποιο ποσοστό της συνολικής ποσότητας του χρωμίου στα εν λόγω υπόγεια ύδατα αποδίδεται σε καθέναν από τους ανωτέρω παράγοντες, ήτοι ποιο επιμέρους ποσοστό του συνολικού ποσοστού χρωμίου (ολικού και εξασθενούς) στα εν λόγω υπόγεια ύδατα, προέρχεται από κάθε παράγοντα ξεχωριστά, γ) αν τα επίπεδα χρωμίου, που διαπιστώθηκαν, σύμφωνα με την αγωγή, στα υπόγεια ύδατα της ένδικης περιοχής, θα μπορούσαν να αποδοθούν μόνο σε φυσικούς παράγοντες, σε καταφατική δε περίπτωση, αν πράγματι οφείλονται, στην υπό κρίση περίπτωση, μόνο σε τέτοιους παράγοντες, δ) αν η απόθεση του υποπροϊόντος της τέφρας, που παράγεται από τη δραστηριότητα του ατμοηλεκτρικού σταθμού Αγίου Δημητρίου και των ορυχείων Πτολεμαΐδας της εναγομένης, επέδρασε, σε καταφατική δε περίπτωση, με ποιον τρόπο και σε ποιο βαθμό, στη διαμόρφωση των επιπέδων του χρωμίου (ολικού και εξασθενούς), στα υπόγεια ύδατα της περιοχής, ε) αν η ως άνω απόθεση έλαβε χώρα σύμφωνα με τους εγκεκριμένους περιβαλλοντικούς όρους λειτουργίας της εναγομένης, στ) αν το ποσοστό συγκέντρωσης του χρωμίου (ολικού και εξασθενούς) στα υπόγεια ύδατα της περιοχής, από μόνους τους φυσικούς παράγοντες, ήτοι χωρίς την, εκ της δραστηριότητας της εναγόμενης, επίδραση, θα καθιστούσε τα εν λόγω ύδατα ακατάλληλα για ανθρώπινη χρήση ή αν, η συγκέντρωση του χρωμίου στα ύδατα αυτά, χωρίς τη δραστηριότητα (της εναγομένης, θα ήταν εντός των επιτρεπόμενων (για την ανθρώπινη κατανάλωση και εν γένει χρήση) ορίων, ενώ με τη δραστηριότητα της εναγόμενης στην περιοχή και εξαιτίας αυτής, διαμορφώθηκε σε επίπεδα (και ποια) που κατέστησαν ακατάλληλα για ανθρώπινη κατανάλωση και χρήση τα ύδατα αυτό. Ήδη, κατά την επαναλαμβανόμενη συζήτηση της υπόθεσης, στη δικάσιμο, που αναφέρεται στην αρχή της παρούσας, η ενάγουσα προσάγει με επίκληση την κοινή πραγματογνωμοσύνη των ανωτέρω ορισθέντων πραγματογνωμόνων, …, η οποία κατατέθηκε στη Γραμματεία του Πρωτοδικείου την 16.12.2022, συνταχθείσας προς τούτο της υπ’ αριθ. …/2022 πράξης κατάθεσης, καθώς και την πραγματογνωμοσύνη του ανωτέρω ορισθέντος πραγματογνώμονα, …, η οποία κατατέθηκε στη Γραμματεία του Πρωτοδικείου την 30.06.2022, συνταχθείσας προς τούτο της υπ’ αριθ. …/2022 πράξης κατάθεσης. Σημειώνεται ότι ο διορισθείς με την ανωτέρω υπ’αριθ. 2187/2020 μη οριστική απόφαση του Δικαστηρίου, πραγματογνώμονας . ., δεν αποδέχθηκε το διορισμό του, ακολούθως δε το Δικαστήριο κρίνει ότι παρέλκει ο διορισμός νέου πραγματογνώμονα και συνακόλουθα ανακαλεί εν μέρει τη μη οριστική απόφασή του, η οποία με βάση τα διαλαμβανόμενα στην υπό στοιχείο (I) μείζονα σκέψη της παρούσας, μπορεί να ανακληθεί σε οποιαδήποτε μεταγενέστερη στάση της δίκης, όπως και εν προκειμένω, που η υπόθεση εισάγεται με κλήση για περαιτέρω συζήτηση στην ουσία της, ως προς τη διάταξή της με την οποία διατάχθηκε η διενέργεια πραγματογνωμοσύνης και από τέταρτο πραγματογνώμονα. Επομένως, με την από 17.01.2023, με γενικό αριθμό κατάθεσης …/2023 και ειδικό αριθμό κατάθεσης …/02.02.2023 κλήση, παραδεκτά και νόμιμα επαναφέρεται προς περαιτέρω συζήτηση η από 14.05.2018, με γενικό αριθμό κατάθεσης …/2021 και ειδικό αριθμό κατάθεσης …/16.05.2018 κρινόμενη αγωγή.
Από την εκτίμηση του συνόλου των εγγράφων, που νομίμως επικαλούνται και προσκομίζουν οι διάδικοι, τα οποία λήφθησαν υπόψη κατά την προηγούμενη συζήτηση, επί της οποίας εκδόθηκε η υπ αριθ. 2187/2020 μη οριστική απόφαση αυτού του Δικαστηρίου και λαμβάνονται υπόψη και κατά την επαναλαμβανόμενη συζήτηση, η οποία θεωρείται συνέχεια της προηγούμενης (άρθρο 254 § 1 εδ γ’ ΚΠολΔ), της κοινής γνωμοδότησης των ορισθέντων με την υπ’ αριθ. 2187/2020 μη οριστική απόφαση του παρόντος Δικαστηρίου πραγματογνωμόνων, …, γεωλόγου, …, πολιτικού μηχανικού με ειδίκευση σε θέματα υδρολογίας, τη γνωμοδότηση του ορισθέντος με την ανωτέρω απόφαση πραγματογνώμονα …, γεωλόγου- γεωτεχνικού, σημειουμένου ότι, παρά τον ενάντιο ισχυρισμό της εναγομένης, η παράλειψη των πραγματογνωμόνων να ενεργήσουν από κοινού, όπως επιτάσσει το άρθρο 383 § 2 ΚΠολΔ, δεν παραβλάπτει το κύρος της πραγματογνωμοσύνης (βλ. σχετ. ΚΚΝ I, Ερμηνεία Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, (2000), αρθ. 383, σελ. 731), καθώς και τις γνωμοδοτήσεις των τεχνικών συμβούλων, …, αναπληρωτή καθηγητή του τμήματος γεωλογίας του Α.Π.Θ., που διορίστηκε από την ενάγουσα και …, μηχανικού μεταλλείων, που διορίστηκε από την εναγομένη, και από τις ομολογίες των διαδίκων (αρθ. 261 και 352 αριθ. 1 ΚΠολΔ), που ειδικότερα εκτίθενται κατωτέρω, μη λαμβανομένων υπόψη των επικαλούμενων και προσκομιζόμενων με τις από 01.06.2023 προτάσεις των διαδίκων νέων αποδεικτικών μέσων, καθόσον, σύμφωνα με το άρθρο 255 § 3γ’ ΚΠολΔ, το οποίο, κατά την § 1β του άρθρου 116 Ν. 4842/2021, όπως διορθώθηκε με το άρθρο 65 § 1 Ν.4871/2021, εφαρμόζεται και στις εκκρεμείς υποθέσεις, νέοι ισχυρισμοί και νέα αποδεικτικά μέσα δεν επιτρέπονται στην επαναλαμβανόμενη συζήτηση, (βλ. και με επιμ. Χ.Απαλλαγάκη, Στ.Σταματόπουλου, Ο Νέος Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας, 1ος τόμος, Ερμηνεία κατ άρθρο μετά τους Ν. 4842 και 4855/2021, άρθρο 254 ΚΠολΔ σελ. 986 με παραπομπή σε Κ,Μακρίδου, Τακτική Διαδικασία στα πρωτοβάθμια δικαστήρια, υπό το άρθρο 254, σελ. 167, αναφορικά με την τακτική διαδικασία και ΑΠ 846/2017, αναφορικά με τις ειδικές διαδικασίες), αποδεικνύονται τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: Τον Απρίλιο του 2012. η ενάγουσα ανέλαβε τη διαχείριση των δικτύων ύδρευσης των οικισμών του τότε δήμου Ελλησπόντου, ο οποίος με τον Ν. 3852/2010 καταργήθηκε και εντάχθηκε ως δημοτική ενότητα, που αποτελούνταν από εννέα δημοτικά διαμερίσματα, στον δήμο Κοζάνης του ομώνυμου νομού. Ακολούθως, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της και σε συμμόρφωση προς την τότε ισχύουσα ΚΥΑ Υ2/2600/2001, η ενάγουσα προέβη στους αναγκαίους εργαστηριακούς ελέγχους των ανωτέρω δικτύων ύδρευσης, αναθέτοντας μετά από διαγωνισμό, στις αρχές του 2013, σε πιστοποιημένο εργαστήριο, την ανάλυση δειγμάτων ελεγκτικής παρακολούθησης, τα οποία συνέλεξε τον Δεκέμβριο του 2012 από όλα τα ανωτέρω δίκτυα. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, που γνωστοποιήθηκαν στην ενάγουσα την 29.03.2013, διαπιστώθηκε σοβαρή υπέρβαση στην παράμετρο «ολικό χρώμιο» στα δίκτυα υδροδότησης των οικισμών Αγίου Δημητρίου και Ρυακίου της δημοτικής ενότητας Ελλησπόντου, που καθιστούσε το νερό μη πόσιμο και μη κατάλληλο για ανθρώπινη χρήση εν γένει. Κατόπιν αυτού, εκδόθηκε η υπ αριθ. πρωτ. …/26.04.2013 απόφαση του περιφερειάρχη Δυτικής Μακεδονίας, με την οποία αποφασίστηκε ως παρατίθεται αυτολεξεί «η διακοπή παροχής νερού στο δίκτυο ύδρευσης των τοπικών κοινοτήτων Αγίου Δημητρίου και Ρυακίου δήμου Κοζάνης από το νερό των γεωτρήσεων της περιοχής, από τις οποίες υδροδοτείται το δίκτυο ύδρευσης των ανωτέρω οικισμών, δεδομένου ότι εντοπίστηκε υπέρβαση της ανώτερης τιμής χρωμίου και ύπαρξη εξασθενούς χρωμίου, σύμφωνα με τα υποβληθέντα στοιχεία αναλύσεων πόσιμου νερού στις 24 και 26.04.2013 από τη ΔΕΥΑ Κοζάνης, για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας». Η ανωτέρω απόφαση τροποποιήθηκε με την από 02.05.2013 απόφαση του περιφερειάρχη Δυτικής Μακεδονίας, με την οποία έπιτράπηκε η τροφοδοσία των δικτύων ύδρευσης με το νερό των γεωτρήσεων αυτών υπό την προϋπόθεση ότι δε θα χρησιμοποιείται για ανθρώπινη κατανάλωση, όπως πόση, μαγείρεμα, παρασκευή τροφής, ούτε για χρήση που φέρνει σε επαφή το νερό με τον ανθρώπινο οργανισμό, όπως μπάνιο, αλλά με δέουσα προσοχή μόνο για άλλες χρήσεις, όπως πλύσιμο εξωτερικών και εσωτερικών χώρων, χρήση στο πότισμα καλλωπιστικών φυτών κλπ. Εξάλλου, σοβαρές υπερβάσεις στην παράμετρο «ολικό χρώμιο», που καθιστούσε το νερό μη πόσιμο και μη κατάλληλο για ανθρώπινη χρήση εν γένει, παρατηρήθηκε σε αντίστοιχους ελέγχους του δικτύου ύδρευσης, κατά την ίδια περίοδο και στους οικισμούς Κοιλάδας, Θυμαριάς, Κρεμαστής και Ακρινής της ίδιας ανωτέρω δημοτικής ενότητας, στους οποίους η υδροδότηση γινόταν από γεωτρήσεις στην ίδια ευρύτερη περιοχή. Περαιτέρω, μετά τον από 25.04.2013 επιτόπιο υγειονομικό έλεγχο που πραγματοποίησαν οι επόπτες δημόσιας υγείας … στην περιοχή των γεωτρήσεων των οικισμών Αγίου Δημητρίου και Ρυακίου, από τον οποίο προέκυψε ότι οι γεωτρήσεις βρίσκονται στη βορειοδυτική πλευρά του ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου και σε μικρή απόσταση από αυτόν, με το υπ αριθ. πρωτ. …/29.04.2013 έγγραφο της διευθύντριας δημόσιας υγείας και κοινωνικής μέριμνας της περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, ζητήθηκε επειγόντως από την ενάγουσα α) να φροντίσει για τον πλήρη έλεγχο των νερών των πηγών, με κατάρτιση υδρογεωλογικών μελετών και ό,τι άλλο απαιτούνταν ώστε να διασφαλιστεί σύντομα και οριστικά η παροχή ποιοτικού νερού ανθρώπινης κατανάλωσης στους δημότες, β) να ελέγξει όλα τα δίκτυα ύδρευσης, που ύδρευαν οικισμούς σε όλη την περιοχή ευθύνης της, για τις προβλεπόμενες από τον νόμο φυσικοχημικές παραμέτρους και γ) να αναθέσει την έρευνα των αιτιών της παρουσίας στο νερό ολικού και εξασθενούς χρωμίου σε κατάλληλα καταρτισμένο επιστημονικό προσωπικό. Κατόπιν αυτού, η ενάγουσα συνήψε με την περιφέρεια Κοζάνης, τον δήμο Κοζάνης και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, την από 26.03.2014 προγραμματική σύμβαση, με αντικείμενο την εκπόνηση από το τελευταίο, ειδικού ερευνητικού προγράμματος, με σκοπό τη διακρίβωση της προέλευσης εξασθενούς χρωμίου στα υπόγεια νερά ύδρευσης των προαναφερθέντων οικισμών και με περιοχή ελέγχου αυτή της περιφέρειας δυτικής Μακεδονίας, που περιλαμβάνει τμήμα της λεκάνης Σαριγκιόλ, ήτοι τα δημοτικά διαμερίσματα Ακρινής, Αγίου Δημητρίου και Ρυακίου δήμου Κοζάνης, έκτασης 115,18 χλ., περιμέτρου 57,83 χλ., όπου ευρίσκονται οι οικισμοί Ακρινής, Αγίου Δημητρίου, Ρυακίου, Κοιλάδας, Θυμαριάς, Κρεμαστής, συνολικού πληθυσμού 2.753 κατοίκων. Σύμφωνα με το πόρισμα της από Μαΐου 2016 τελικής έκθεσης των τμημάτων Γεωλογίας, Χημικών Μηχανικών και Χημείας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τα οποία εκτέλεσαν το ανωτέρω πρόγραμμα, η παρουσία του ιδιαιτέρως επικίνδυνου για την ανθρώπινη υγεία εξασθενούς χρωμίου Cr (VI), στα υπόγεια νερά της περιοχής οφείλονταν αφενός μεν στην παραγόμενη, δια της καύσης του λιγνίτη, από τον Α.Η.Σ. Αγίου Δημητρίου, τέφρα και στη διείσδυση αυτής, μέσω της έκπλυσής της στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα αφετέρου δε στη γηγενή οξείδωση τόσο του Cr (!!!) των υπερβασικών ορυκτών όσο και της τέφρας. Η εναγομένη αρνούμενη το αποτέλεσμα της ανωτέρω έκθεσης, ισχυρίζεται ότι η ύπαρξη υψηλών συγκεντρώσεων χρωμίου στην ανωτέρω περιοχή οφείλεται κυρίως σε γεωγενείς παράγοντες και δευτερευόντως σε ανθρωπογενείς παράγοντες, οι οποίοι εξάλλου δε σχετίζονται με δική της δραστηριότητα. Προς απόδειξη δε του ισχυρισμού της αυτού επικαλείται και προσκομίζει την από Σεπτεμβρίου 2016 τελική έκθεση, που συντάχθηκε στο πλαίσιο του ερευνητικό προγράμματος του εργαστηρίου Ορυκτολογίας-Πετρολογίας- Κοιτασματολογίας του τομέα Γεωλογικών Επιστημών της Σχολής Μηχανικών Μεταλλείων- Μεταλλουργών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, με αντικείμενο την ορυκτολογική- ορυκτοχημική, πετρολογική και γεωχημική συσχέτιση της παρουσίας βαρέων μετάλλων, με έμφαση στο χρώμιο, τους γεωλογικούς σχηματισμούς (υπερβασικά πετρώματα, λιγνίτης, ενδιάμεσα στείρα) και στα προϊόντα καύσης του λιγνίτη (ιπτάμενη τέφρα), με την ποιότητα των υπογείων και επιφανειακών νερών στα λιγνιτικά πεδία της λεκάνης Σαριγκιόλ. Ειδικότερα, με βάση το πόρισμα της ανωτέρω έκθεσης α) οι αυξημένες συγκεντρώσεις χρωμίου (και συνεπώς εξασθενούς χρωμίου) στα υπόγεια νερά της λεκάνης Σαριγκιόλ, είναι το σύνθετο συνδυαστικό αποτέλεσμα της επίδρασης φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων στην ευρύτερη περιοχή, β) οι φυσικοί παράγοντες (γεωγενής ρύπανση) θεωρούνται αυξημένης βαρύτητας, λόγω της μεγάλης σε έκταση, παρουσίας των πλούσιων σε χρώμιο γεωλογικών σχηματισμών (υπερβασικά πετρώματα), σε συνδυασμό με την παρουσία οξειδίων του μαγγανίου, που αποτελούν τον πιο ισχυρό φυσικό οξειδωτικό μηχανισμό του τρισθενούς χρωμίου σε εξασθενές, γ) οι ανθρωπογενείς παράγοντες (ανθρωπογενής ρύπανση), συνίστανται, κατά κύριο λόγο, στη χρήση αγροχημικών πλούσιων σε χρώμιο, όπως τα υπερφωσφορικά λιπάσματα, καθώς και τα αζωτούχα λιπάσματα, που δημιουργούν ένα έντονα οξειδωτικό περιβάλλον (νιτρορύπανση) και δ) η επίδραση της απόθεσης τέφρας στις αυξημένες συγκεντρώσεις χρωμίου στα υπόγειά νερά της λεκάνης Σαρινκιόλ εκτιμάται ως αμελητέα. Ωστόσο, η ανωτέρω έκθεση του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, αντικρούεται όχι μόνο από την ανωτέρω έκθεση του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, αλλά και από τις γνωμοδοτήσεις των ορισθέντων με την υπ’ αριθ. 2187/2020 απόφαση του παρόντος Δικαστηρίου πραγματογνωμόνων, οι οποίοι υιοθέτησαν τα συμπεράσματα της τελευταίας (έκθεσης). Ειδικότερα, από την από κοινού γνωμοδότηση των πραγματογνωμόνων…, καθώς και τη γνωμοδότηση του πραγματογνώμονα …, αποδεικνύονται τα εξής: Η ύπαρξη του χρωμίου στα υπόγεια ύδατα των επίδικων οικισμών οφείλεται σε συνδυασμό φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων. Οι φυσικοί παράγοντες είναι κατά βάση γεωγενείς και έχουν άμεση σχέση με τη σύσταση των οφιολοθικών πετρωμάτων, που χαρακτηρίζουν την γεωλογία της ορεινής περιοχής, που περί βάλει τη λεκάνη Σαριγκιόλ, η οποία αποτελεί το νότιο τμήμα της λεκάνης της Πτολεμαΐδας και αναπτύσσεται στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, οροθετείται δε από τους ορεινούς όγκους του Βερμίου στα βορειοανατολικά, του Σκοπού στα νότια και του Ασκού στα βορειοδυτικά. Το χρώμιο, το οποίο είναι φυσικής προέλευσης, εμφανίζεται κυρίως σε υπερβασικά και σερπεντινιωμένα εδάφη. Η γηγενής προέλευση του χρωμίου οφείλεται στην οξείδωση του Cr (III) (τρισθενές), που φιλοξενείται στα εδάφη και τα πετρώματα, σε Cr (VI) (εξασθενές), δηλαδή η προέλευση και παρουσία του εξασθενούς χρωμίου οφείλεται στους οφιολιθικούς σχηματισμούς, που περιέχουν το τρισθενές χρώμιο, το οποίο οξειδώνεται σε εξασθενές με την επαφή με υπόγειο ή επιφανειακό νερό, όταν διέρχεται και ξεπλένεται μέσω των οφιολιθικών σχηματισμών. Οι οφιόλιθοι της περιοχής περιέχουν κάποια ποσότητα χρωμίου από φυσική αιτία, ήτοι λόγω των ορυκτών χρωμίτη, χλωρίτη, τάλκη κα. Αυτός είναι λόγος ύπαρξης χρωμίου στην επίδικη περιοχή, καθόσον με τη διάβρωση των οψιολοθικών σχηματισμών, τα υλικά τους αποτέθηκαν στη λεκάνη Σαριγκιόλ, εμπλουτίζοντάς την με χρώμιο. Το εξασθενές χρώμιο, στα υπόγεια νερά πέριξ του ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου, παρουσιάζει αρκετά υψηλές συγκεντρώσεις, 90-120 mg/L, (με επιτρεπόμενο όριο τα 50 mg/L), ενώ στην υπόλοιπη λεκάνη Σαριγκιόλ οι συγκεντρώσεις είναι αρκετά μειωμένες, 0-60mg/L.
Το χρώμιο είναι υψηλότερο στην περιοχή του Δρεπάνου τόσο στα ιζήματα όσο και στα υπόγεια ύδατα, σε σχέση με τον ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου. Οι περιοχές στις οποίες εμφανίζεται το πρόβλημα και οι υψηλές συγκεντρώσεις εξασθενούς χρωμίου στα υπόγεια ύδατα, είναι αυτές του Αγ. Δημητρίου, του Ρυακίου και της Ακρινής και αυτό διότι ο υδροφόρος τροφοδοτείται απευθείας από τις κατακρημνίσεις ενώ έρχεται σε επαφή με τον ορεινό όγκο του Βερμίου, όπου παρουσιάζονται οι ίδιες γεωλογικές και υδρολογικές συνθήκες με αυτή της λεκάνης Σαριγιόλ, ήτοι η ύπαρξη και εδώ εξασθενούς χρωμίου επί των σχηματισμών. Η υψηλότερη συγκέντρωση εξασθενούς χρωμίου διαπιστώθηκε στον υδροφόρο σχηματισμό Δυτικά- Νοτιοδυτικά του ΑΗΣ Αγ. Δημητρίου, ενώ στο Βόρειο τμήμα του δεν παρατηρείται τόσο υψηλή συγκέντρωση, καθώς δεν υπάρχει τόσο μεγάλη επαφή με τα υπερβασικά πετρώματα, τα οποία θα προκαλέσουν την αύξησή του. Στα υπόλοιπα τμήματα της λεκάνης οι συγκεντρώσεις δεν υπερβαίνουν αυτές των 60mg/L. Η αύξηση της τιμής του εξασθενούς χρωμίου στη λεκάνη και συγκεκριμένα στον ΑΗΣ Αγ. Δημητρίου, ωστόσο, δεν οφείλεται μόνο στην ύπαρξη γεωλογικών σχηματισμών και γεωχημικών διεργασιών, διότι είναι τόσο μεγάλη που δε δικαιολογείται χωρίς ύπαρξη εξωτερικών ανθρώπινων παραγόντων και δραστηριοτήτων. Οι ανθρωπογενείς παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζουν και αυτοί άμεσα την ύπαρξη χρωμίου στην περιοχή είναι α) η ύπαρξη αρδευτικών γεωτρήσεων στο Βορειοδυτικό τμήμα της λεκάνης, όπου είναι η Πτολεμαίδα, στο Νότιο τμήμα της λεκάνης, όπου βρίσκεται το Δρέπανο, στο Νοτιοδυτικό τμήμα της λεκάνης, όπου βρίσκεται η Κοζάνη, η Ποντοκώμη και το Μαυροδένδρι, ενώ χαρακτηριστική είναι η έκταση που καταλαμβάνουν στο Νοτιοανατολικό τμήμα της λεκάνης όπου βρίσκεται η Ακρινή, το Ρυάκι και ο Αγ. Δημήτριος, β) η ύπαρξη έντονης γεωργικής δράσης πέριξ των υπό μελέτη περιοχών και η χρήση αρκετών αγροτοχημικών σκευασμάτων- προϊόντων, όπως λιπάσματα και φυτοφάρμακα, που περιέχουν μεταξύ άλλων και νιτρικά ιόντα, τα οποία ως στοιχεία, διαλύονται και απορροφώνται από τις ρίζες των φυτών, διότι η άκαιρη και η υπερβολική ποσότητα των προϊόντων αυτών, οδηγούν σε έκπλυσή τους και επιβάρυνση του υπόγειου υδροφόρου ή των επιφανειακών υδάτων, προκαλώντας το φαινόμενο του ευτροφισμού, που επιβαρύνεται έτι περαιτέρω και με τη με μικρή πιθανή χρήση ζωικών φαρμάκων, τροφών και περιττωμάτων, γ) η ύπαρξη αρκετών γεωτρήσεων (αποστραγγιστικών), οι οποίες είναι εντός αρμοδιότητας της εναγομένης, στις αποθέσεις των ορυχείων και ειδικά γεωτρήσεις εντός των ΑΗΣ, που βρίσκονται στη λεκάνη Σαριγκιόλ και κυρίως εντοπίζονται στο νότιο τμήμα της, δ) ο εντοπισμός υδροφορίας (κατά βάση επιφανειακής) κυρίως στο ρέμα Σουλού, ήτοι το απορριτπόμενο νερό από τους πύργους ψύξης του ΑΗΣ Αγ. Δημητρίου, καθώς και από τα πρανή των Ορυχείων και ε) η ύπαρξη τέφρας στην περιοχή, η οποία εντοπίζεται κυρίως στη διαχείριση και μεταφορά της από τον ταινιόδρομο Α9, που είναι ανοιχτός, οπότε η διασπορά της καθίσταται εύκολη, δεδομένου ότι με τις ανάλογες καιρικές συνθήκες (αέρας, κατακρημνίσεις κ.λπ.) η εναπόθεσή της στο έδαφος και η έκπλυσή της σε αυτό, οδηγούν στη ρύπανση του εδάφους. Η τέφρα που παράγεται και εμφανίζεται στην περιοχή, προέρχεται από την καύση του λιγνίτη από τον ΑΗΣ Αγ. Δημητρίου, ενώ ως προς τα στοιχεία της, είναι εμπλουτισμένη με χρώμιο από τη στιγμή που δημιουργείται, δηλαδή από την καύση του λιγνίτη. Με τις βροχοπτώσεις, οι εντάσεις των οποίων αυξάνονται τους χειμερινούς μήνες, γίνεται συνεχής έκπλυση στο έδαφος από την τέφρα, με αποτέλεσμα να εισχωρεί εντός των ιζημάτων του εδάφους και να εκπλένεται με τελική κατεύθυνση τον υδροφόρο ορίζοντα και εμπλουτίζεται με εξασθενές χρώμιο και ολικό χρώμιο. Ο σημαντικός εμπλουτισμός των δειγμάτων τέφρας που μελετήθηκαν σε Cr, δείχνει τη στενή σχέση που αυτό έχει με το λιγνίτη και τα ενδιάμεσα στείρα που καίγονται στον Α.Η.Σ. Αγίου Δημητρίου. Συγκεκριμένα, το Cr μπορεί να περιέχεται στην αρχική οργανική ύλη που έδωσε τον λιγνίτη, αφού αποτελεί θρεπτικό συστατικό που προτιμούν να προσλαμβάνουν τα φυτά ή/και να πρόκειται για λεπτομερή ανόργανα κλαστικά υλικά πλούσια σε υπερβασικά συστατικά, που προέκυψαν από τη διάβρωση των περιβαλλόντων πετρωμάτων και συναποτέθηκαν με την οργανική ύλη ή/και να περιέχεται στα ενδιάμεσα στείρα που συνεξορύσσονται. Και στις τρεις περιπτώσεις η καύση του λιγνίτη οδηγεί στην παραγωγή τέφρας εμπλουτισμένης σε Cr, ενώ η μεταφόρτωσή της στον ταινιόδρομο Α9 ευνοεί τη διασπορά και κατείσδυσή της. Περαιτέρω, όπως προεκτέθηκε το CrVI παρουσιάζει συγκεντρώσεις στα υπόγεια ύδατα γύρω από τον Α.Η.Σ. Αγίου Δημητρίου 90- 120 mg/L, ενώ στην περιοχή του Δρεπάνου συγκεντρώσεις πολύ χαμηλότερες 0- 60 mg/L, αν και οι ευνοϊκότερες γεωχημικές συνθήκες για το γηγενή σχηματισμό Cr (παρουσία υπερβασικών πετρωμάτων κλπ), υφίστανται στην περιοχή του Δρεπάνου και όχι στην περιοχή του Αγίου Δημητρίου. Οι παρατηρούμενες σημαντικά αυξημένες τιμές του χρωμίου και του Cr\/Ι γύρω από τον Α.Η.Σ. Αγίου Δημητρίου προέρχονται από ανθρωπογενείς παράγοντες (απόθεση- διασπορά της ιπτάμενης τέφρας) και όχι από φυσικά αίτια. Η παρουσία των ορυκτών τομπερμορίτης, γύψος, ετρινγκίτης, θαουσμανίτης και μουλίτης (ορυκτά καθαρά ανθρωπογενούς προέλευσης τα οποία προέρχονται αποκλειστικά από την τέφρα) που βρέθηκαν στα ιζήματα Βορειοδυτικά του Α.Η.Σ. Αγίου Δημητρίου, σε βάθος έως 10 μέτρα, παραπέμπει σε επίδραση της ιπτάμενης τέφρας στα ιζήματα και στα υπόγεια ύδατα της περιοχής γύρω από τον Α.Η.Σ. Αγίου Δημητρίου. Ο εμπλουτισμός των ιζημάτων από την τέφρα -γύρω από τον Α.Η.Σ. Αγίου Δημητρίου- σε As και Sb (μετάλλων τοξικών, που η προέλευσή τους δεν μπορεί να δικαιολογηθεί από τη σύσταση των πετρωμάτων της ευρύτερης περιοχής αλλά μόνο από την παρουσία της τέφρας) συνηγορεί στην επιβάρυνσή τους από την τέφρα. Η τέφρα που προέρχεται από τον ταινιόδρομο μεταφοράς, τον σταθμό μεταφόρτωσης Α9, τον Α.Η.Σ. Αγίου Δημητρίου και την παλιά απόθεση έχει συμβάλει σημαντικά στην ρύπανση των ιζημάτων και των υπόγειων υδάτων από τα οποία υδροδοτούνταν οι οικισμοί Αγίου Δημητρίου, Ρυακίου. Ακρινής, Κοιλάδας. Γαλανίου, Θυμαριάς και Κρεμαστής. Η ρύπανση των εδαφών με φωσφορικά και αζωτούχα λιπάσματα (ανθρωπογενής δραστηριότητα στην περιοχή) δεν θα μπορούσε να δικαιολογήσει τις προαναφερθείσες παρατηρούμενες υψηλές συγκεντρώσεις ρύπανσης, τόσο λόγω των μικρών επιπτώσεων που έχει, όσο και της μικρής κλίμακας χρήσης αυτών στην περιοχή. Η ύπαρξη του ολικού χρωμίου και του CrVI στα ανωτέρω υπόγεια ύδατα οφείλεται κατά κύριο λόγο στην τέφρα που είναι διασκορπισμένη στα εδάφη και τα ιζήματα γύρω από τον Α.Η.Σ. Αγίου Δημητρίου, σε συνδυασμό με την παρουσία οφιολιθικών πετρωμάτων στην ορεινή ζώνη που περιβάλλει την ιζηματογενή λεκάνη Σαριγκιόλ, ειδικότερα δε οι συγκεντρώσεις CrVI στα ύδατα στην περιοχή του Α.Η.Σ. Αγίου Δημητρίου, που είναι άνω των 60 mg/L, κρίνεται από τους ανωτέρω πραγματογνώμονες ότι προέρχονται από την τέφρα σε ποσοστό που υπερβαίνει το 50%, αφού χωρίς την ανθρωπογενή επέμβαση (διαχείριση τέφρας) στην επίδικη περιοχή, η συγκέντρωση χρωμίου δεν θα εμφάνιζε τις προαναφερθείσες υψηλές τιμές. Από τη μελέτη δε των γεωχημικών δεδομένων προκύπτει ότι εάν σταματούσε άμεσα η όποια δραστηριότητα της ΔΕΗ στην ένδικη περιοχή και απομακρύνονταν άμεσα η τέφρα από όλες τις θέσεις εναπόθεσής της, τότε με την πάροδο του χρόνου (δεκαετίας και πλέον), το υπόγειο νερό της περιοχής θα τείνει να εμφανίζει κατά πολύ μικρότερες συγκεντρώσεις ολικού και κατά συνέπεια και εξασθενούς χρωμίου κοντά στο γεωχημικό υπόβαθρο, δηλαδή μέχρι 50- 60 mg/L το μέγιστο. Επομένως, η άμεση απομάκρυνση της τέφρας από τα σημεία εναπόθεσης της στην περιοχή και η διακοπή νέων εναποθέσεων σε αυτήν θα οδηγούσε μετά από τουλάχιστον μια δεκαετία σε συγκέντρωση εξασθενούς χρωμίου στα υπόγεια ύδατα της περιοχής σε ανεκτά επίπεδα. Στο σημείο αυτό σημειώνεται ότι η εναγόμενη ισχυρίζεται ότι ο πραγματογνώμονας … γνωμοδότησε παραβιάζοντας τις αρχές της αμεροληψίας και αντικειμενικότητας, αφενός διότι αιτήθηκε αμοιβής από την ενάγουσα πριν τη λήξη της διαδικασίας πραγματογνωμοσύνης και έξω από το πλαίσιο αυτής, ήτοι βάσει καταρτισθείσας μεταξύ τους σύμβασης και αφετέρου διότι απέστειλε εξώδικο στην ίδια, παραπονούμενος για τη μη χορήγηση εγγράφων της δικογραφίας, αν και είχε προηγηθεί η εκ μέρους της αποστολή τους, με εταιρεία ταχυμεταφορών, τα οποία (έγγραφα) ωστόσο αρνήθηκε να παραλάβει με το πρόσχημα ότι στο δελτίο αποστολής αναγράφονταν λανθασμένα το επίθετό του, και για τον λόγο αυτό η γνωμοδότησή του δε θα πρέπει να ληφθεί υπόψη. Ωστόσο, ο ισχυρισμός αυτός της εναγομένης τυγχάνει απορριπτέος ως ουσιαστικά αβάσιμος, διότι ο ανωτέρω πραγματογνώμονας ουδόλως επέδειξε μεροληπτική συμπεριφορά, κατά την άσκηση των καθηκόντων του. Ειδικότερα, από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 1, 8 και 10-15 του β.δ. της 25.3.1835 “περί των εις τας πολιτικός δίκας δικαιωμάτων μαρτύρων, πραγματογνωμόνων, εμπειρογνωμόνων κλπ” και των άρθρων 16 παρ. 10, 189 παρ. 1 εδαφ. δ’, 622 Α § 3 και 614 § 5 ΚΠολΔ, προκύπτει ότι εκείνος που διορίσθηκε με δικαστική απόφαση στην πολιτική δίκη ως πραγματογνώμονας δικαιούται αμοιβής, στην καταβολή της οποίας είναι υπόχρεος, όπως συνάγεται ιδιαίτερα από το άρθρο 173 § 3 ΚΠολΔ, εκείνος ο διάδικος ο οποίος γνωστοποίησε στον πραγματογνώμονα τον διορισμό του και προσκάλεσε αυτόν σε ορκωμοσία και διεξαγωγή της πραγματογνωμοσύνης, όπως εν προκειμένω η ενάγουσα, ενώ εξάλλου η αμοιβή αυτή δεν είναι απαραίτητο να περιλαμβάνεται, κατ’ άρθρο 189 § 1 ΚΠολΔ, μεταξύ των αποδοτέων εξόδων της δίκης, τα οποία επιβάλλονται σε βάρος του ηττώμενου διαδίκου, και δύνανται και να συμψηφισθούν, εν όλω ή εν μέρει, κατά τις διατάξεις των άρθρων 178 και 179 ΚΠολΔ, διότι οι διατάξεις αυτές αφορούν τις μεταξύ των διαδίκων σχέσεις και καθορίζουν τον έναντι του αντιδίκου του υπόχρεο για την καταβολή των εξόδων της δίκης, και δεν επηρεάζουν το δικαίωμα του πραγματογνώμονα να απαιτήσει την αμοιβή του από εκείνον, ο οποίος τον προκάλεσε για τη διενέργεια της πραγματογνωμοσύνης (διάδικο) (ΑΠ 510/2021 με παραπομπή σε ΟλΑΠ 525/1979, ΑΠ 654/1983, επίσημη ιστοσελίδα Αρείου Πάγου). Εκ των ανωτέρω συνάγεται ότι ο πραγματογνώμονας αιτούμενος αμοιβής άσκησε νόμιμο δικαίωμά του, ενώ σε κάθε περίπτωση, στο από 25.09.2021 μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, που απέστειλε στον πληρεξούσιο δικηγόρο της ενάγουσας, το οποίο επικαλείται και προσκομίζει η εναγομένη προς απόδειξη του ανωτέρω ισχυρισμού της, αυτός αναφέρει ρητά ότι ενόψει της συνάντησης, που αιτείται για τον καθορισμό της αμοιβής του, προτείνει και συμμετοχή εκπροσώπου της εναγομένης, προκειμένου οι διάδικοι να μοιραστούν τα έξοδα της πραγματογνωμοσύνης. Εξάλλου, από 04.11.2021 μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, που απέστειλε η πληρεξούσια δικηγόρος της εναγομένης στον ανωτέρω πραγματογνώμονα, όπου αναφέρεται ότι υπήρξε καθυστέρηση εκ μέρους της εναγομένης στην αποστολή των εγγράφων της δικογραφίας την οποία μάλιστα η τελευταία αποδίδει στον μεγάλο όγκο των σχετικών, καθώς και από την άμεση και επίμονη απαίτηση του ανωτέρω να λάβει τα στοιχεία της δικογραφίας, ακόμη και μετά από άρνησή του για παραλαβή τους από την εταιρεία ταχυμεταφορών, με την αιτιολογία ότι είναι λανθασμένη η αναγραφή του ονόματος του, το οποίο σημειωτέον είναι αληθές, συνάγεται ότι προέβη αυτός σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες, προκειμένου να εξασφαλίσει την άμεση και αποτελεσματική άσκηση του έργου του, γνωμοδοτώντας επί των αποδεικτικών στοιχείων όλων των διάδικων μερών. Περαιτέρω, όπως αποδεικνύεται από τις διενεργηθείσες αυτοψίες των αρμόδιων υπαλλήλων της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, στον χώρο (μεταξύ άλλων ΑΗΣ και) του ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου, η εναγόμενη διαχρονικά παραβιάζει τους περιβαλλοντικούς όρους, όπως αυτοί αποτυπώνονται στην υπ’αριθ. 94650/12.09.2006 ΚΥΑ και στην τροποποιητική αυτής υπ’αριθ. πρωτ. 100422/27.06.2016 ΚΥΑ έγκρισης των περιβαλλοντολογιών όρων λειτουργίας του ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου, αναφορικά με την ασφαλή μεταφορά και διαχείριση της παραγόμενης από τον λιγνίτη τέφρας και για τον λόγο της αυτό, κατά τα έτη 1996- 2018, της επιβλήθηκαν πρόστιμα σημαντικού ύψους από τις αρμόδιες διοικητικές αρχές. Ειδικότερα, διαπιστώθηκε απόθεση της τέφρας σε μη εγκεκριμένους χώρους απόθεσης, μη διαβροχή των ταινιοδρόμων τέφρας πριν την έξοδό της από το σταθμό (πρόσθετος ψεκασμός), μη καλός καθαρισμός και διαβροχή των οδών που διέσχιζαν τον χώρο της αυλής, μη λειτουργία της ταινίας μεταφοράς της τέφρας, μη απόθεση τέφρας μέσω μεταφορικών ταινιών, μη διαβροχή ή μη επαρκής διαβροχή των σωρών της τέφρας κατά τη διάρκεια μεταφόρτωσής της με φορτωτές σε φορτηγά αυτοκίνητα, με αποτέλεσμα την εκπομπή σκόνης, χρήση φορτηγών αυτοκινήτων για τη μεταφορά του λιγνίτη, της τέφρας και άλλων λεπτόκοκκων υλικών, χωρίς πλήρη κάλυψη του φορτίου, με αποτέλεσμα τη διαρροή των υλικών, τα οποία δε συλλέγονταν, διάστρωση τέφρας σε χωμάτινο δρόμο σε μήκος περίπου 2 χλμ., εντός των ορυχείων, χωρίς διαβροχή, με αποτέλεσμα την έκλυση μεγάλης ποσότητας σκόνης, διάστρωση μεγάλης ποσότητας στεγνής τέφρας στους εσωτερικούς δρόμους του ορυχείου με αποτέλεσμα κατά την κίνηση των οχημάτων, ή λόγω ανέμου σε σημεία που δεν κινούνταν οχήματα, να εκλύεται μεγάλη ποσότητα σκόνης. Εκ των ανωτέρω προκύπτει ότι η εναγομένη, η οποία, σημειωτέον, εξακολουθεί να αποτελεί έως και σήμερα τον μονοπωλιακό εκμεταλλευτή του λιγνίτη στη χώρα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, διαθέτει δε αρμόδιες τεχνικές και επιστημονικές υπηρεσίες, οι οποίες είναι υπεύθυνες για τη διάγνωση και αντιμετώπιση των προβλημάτων που ανακύπτουν σχετικά με τις δυσμενείς συνέπειες που προκαλεί η δραστηριότητά της στο περιβάλλον, μη συμμορφούμενη με τις αποφάσεις έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων, αν και γνώριζε ότι η διείσδυση της τέφρας στο υπέδαφος θα επέφερε λόγω και της φύσης του εδάφους και των λοιπών περιβαλλοντικών συνθηκών της περιοχής, όπως αυτές περιγράφηκαν ανωτέρω, τη μόλυνση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα με εξασθενές χρώμιο, στοιχείο καρκινογενές και συνεπώς βλαβερό για την υγεία του ανθρώπου, εξακολούθησε επί σειρά ετών και πάντως τουλάχιστον από το έτος 1996, να παράγει, μεταφέρει και εναποθέτει την τέφρα, που παράγονταν από την καύση του λιγνίτη στην έκταση των εγκαταστάσεων του ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου, στο έδαφος, χωρίς τη λήψη των αναγκαίων τεχνικών προφυλάξεων, όπως στεγάνωση των χώρων, τοποθέτηση μεμβρανών, αποθήκευση τέφρας σε στεγασμένους χώρους, κάλυψη της τέφρας κατά τη μεταφορά και απόθεσή της, προβαίνοντας σε όλες τις προαναφερόμενες παραβιάσεις, με συνέπεια την Άνοιξη του έτους 2013 να καταστούν τα ύδατα, με τα οποία υδροδοτούνταν, μέσω του δικτύου της ενάγουσας, οι ανωτέρω οικισμοί, επικίνδυνα και συνεπώς μη κατάλληλα για ανθρώπινη χρήση, ενώ εξάλλου δεν έλαβε ούτε τα επιβαλλόμενα κατασταλτικά μέτρα για την απορρύπανση του υπεδάφους και των υπογείων υδάτων της περιοχής. Περαιτέρω, αμέσως μετά τη διαπίστωση της μόλυνσης των υδάτων, η ενάγουσα αναγκάστηκε να προχωρήσει, επί σειρά μηνών, σε τακτικές διακοπές στο δίκτυο ύδρευσης των ανωτέρω οικισμών και για τον λόγο αυτό να παράσχει σε αυτούς, κατά τους χρόνους διακοπής υδροδότησης, δωρεάν εμφιαλωμένο νερό, καθώς και νερό με βυτίο, ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες τους για πόση και μαγείρεμα. Για τον ανωτέρω λόγο, η ενάγουσα, αναγκάστηκε να προμηθευτεί κατά την περίοδο από 24.04.2013 έως 30.01.2014 εμφιαλωμένα νερά (ΔΙΟΣ, ΙΟΛΗ και ΣΕΛΙ) από την ατομική επιχείρηση «…», καταβάλλοντάς του το συνολικό ποσό των 49.684,63 ευρώ συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ 23% (βλ. υπ’ αριθ.: … 2013, 2014 τιμολόγια πώλησης συνολικού ποσού 49.684,63 ευρώ). Επίσης, για τον ανωτέρω λόγο, η ενάγουσα αναγκάστηκε να καταβάλει για τη μεταφορά του νερού με βυτίο και χωρίς, κατά τη χρονική περίοδο από 09.09.2013 έως 11.01.2013, στον …, υπεργολάβο ιδιωτικών τεχνικών έργων, το συνολικό ποσό των 19.680 ευρώ (βλ. υπ’ αριθ. …/14.10.2013 και …/11.11.2013 τιμολόγια παροχής υπηρεσιών, έκαστο ύψους 9.840 ευρώ) και κατά τη χρονική περίοδο από 31.10.2013 έως 31.01.2014, στον …, αυτοκινητιστή, το συνολικό ποσό των 18.070 ευρώ (βλ. συγκεντρωτικές φορτωτικές υπ’ αριθ. …/31.10.2013, ποσού 6.712,11 ευρώ, …/30.11.2013 ποσού 9.344,31 ευρώ, …/31.12.2013 ποσού 1.342,42 ευρώ και …/31.01.2014 ποσού 671,21 ευρώ), αντιστοίχως, ενώ για την προμήθεια καυσίμου (πετρελαίου) για τη μεταφορά του νερού, αναγκάστηκε να καταβάλει κατά τη χρονική περίοδο από 04/2013 έως 04/2014 το ποσό των 7.524,19 ευρώ, πλέον ΦΠΑ 23% ποσού 1.730,56 ευρώ, ήτοι το συνολικό ποσό των 9.254,75 ευρώ. Εξάλλου, από το έγγραφο του Προϊσταμένου του Τμήματος Διοίκησης της ενάγουσας, …, αναφορικά με το κόστος των ημερομισθίων και προσαυξήσεων από τον Μάιο 2013 έως τον Φεβρουάριο 2013, και τις αναλυτικές καταστάσεις ημερομισθίων των εργαζόμενων μεταφοράς ΰδατος ετών 2013- 2014 του ιδίου ανωτέρω προϊσταμένου, η ενάγουσα αναγκάστηκε να καταβάλει, για την επιπλέον εργασία μεταφοράς του νερού, κατά το χρονικό διάστημα από 01.05.2013 έως 28.02.2014, στους υπαλλήλους- εργαζομένους της … για 378 ημερομίσθια, 533 ώρες εργασίας Σαββάτου και τις αντίστοιχες εργοδοτικές εισφορές το συνολικό ποσό των 57.267,46 ευρώ. Περαιτέρω, η ενάγουσα, προκειμένου να τακτοποιήσει οριστικά το ανακύψαν πρόβλημα της υδροδότησης των ανωτέρω οικισμών, επέλεξε, ως πλέον κατάλληλη και οικονομικά συμφέρουσα λύση, την κατασκευή νέου εξωτερικού δικτύου υδροδότησης, με διασύνδεση των υφιστάμενων υδραγωγείων των οικισμών με τον αγωγό τροφοδοσίας της πόλης της Κοζάνης από τις πηγές Ερμακιάς (αγωγός Ερμακιάς). Στο πλαίσιο αυτό ανατέθηκε στην Αναπτυξιακή Δυτικής Μακεδονίας (ΑΝΚΟ Α.Ε.), που αποτελεί αναπτυξιακή ανώνυμη εταιρεία Ο.Τ.Α., να εκπονήσει τις σχετικές μελέτες του έργου και ειδικότερα τις υδραυλική και τοπογραφική, περιβαλλοντική και γεωλογική μελέτες, τις οποίες η ανωτέρω εκπόνησε και παρέδωσε το καλοκαίρι του έτους 2013, έναντι καταβληθείσας από την ενάγουσα αμοιβής ποσού 32.983,40 ευρώ, πλέον ΦΠΑ 23% ποσού 7.586,10 ευρώ, ήτοι συνολικά ποσού 40.569,14 ευρώ (βλ. υπ’αριθ. …/06.09.2013 τιμολόγιο παροχής υπηρεσιών της ΑΝΚΟ Α.Ε.). Ακολούθως, κατόπιν της από 02.07.2013 διακήρυξης της ενάγουσας, προκηρύχθηκε ανοιχτή δημοπρασία για την επιλογή αναδόχου κατασκευής του έργου «ΝΕΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΥΔΡΟΔΟΤΗΣΗΣ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, ΡΥΑΚΙΟΥ, ΑΚΡΙΝΗΣ, ΚΟΙΛΑΔΑΣ, ΓΑΛΑΝΙΟΥ, ΘΥΜΑΡΙΑΣ & ΚΡΕΜΑΣΤΗΣ Δ. ΚΟΖΑΝΗΣ ΑΠΟ ΑΓΩΓΟ ΕΡΜΑΚΙΑΣ DN500», προϋπολογισμού 942.000 ευρώ, κατόπιν της οποίας, επιλέχθηκε ως ανάδοχος η εργολάβος επιχείρηση «…», που αποπεράτωσε το έργο έναντι καταβληθείσας από την ενάγουσα αμοιβής συνολικού ποσού 492.849,17 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ 23% [βλ. σχετ. τις α) από 19.9.2013 1η εντολή πληρωμής της ενάγουσας, ποσού 40.993,48 ευρώ, μετά των υπ’ αριθ. … επιταγών και υπ’ αριθ. …/01-11-2013 απόδειξης είσπραξης του …, β) από 10.2.2013 2η εντολή πληρωμής της ενάγουσας, ποσού 91.900 ευρώ, μετά των υπ’ αριθ. …4 επιταγών, υπ’αριθ. …/23-10-2013 τιμολογίου και από 20-11-2013 απόδειξης είσπραξης του Δημήτριου Ξάνθη, γ) από 10.12.2013 3η εντολή πληρωμής της ενάγουσας, ποσού 169.050 ευρώ, μετά των υπ’ αριθ. … επιταγών, υπ’ αριθ. …/11-12-2013 τιμολογίου και από 23-12-2013 απόδειξης είσπραξης του …, δ) από 28.03.2014 4η εντολή πληρωμής της ενάγουσας, ποσού 65.430 ευρώ μετά των υπ’ αριθ. … επιταγής, υπ’ αριθ. …/21-03-2014 τιμολογίου και από 09-04-2014 απόδειξης είσπραξης του Δημήτριου Ξάνθη, ε) από 19.05.2014 5η εντολή πληρωμής της ενάγουσας, ποσού 46.100 ευρώ μετά των υπ’ αριθ. … επιταγής, υπ’ αριθ. …/06-05-2014 τιμολογίου και από 4-06-2014 απόδειξης είσπραξης του …, στ) από 05.08.2014 6η εντολή πληρωμής της ενάγουσας, ποσού 72.777,08 ευρώ, μετά των υπ’ αριθ. … επιταγών, υπ’ αριθ. …/28-07-2014 τιμολογίου και από 18-08-2014 απόδειξης είσπραξης του … και υπ’ αριθ. …/07-08-2014 χρηματικού εντάλματος της ενάγουσας, ζ) από 15.10.2014 7η εντολή πληρωμής ενάγουσας, ποσού 6.327,19 ευρώ, μετά των υπ’ αριθ. … επιταγών, υπ’ αριθ. …/02-10-2014 τιμολογίου και από 09-11-2014 απόδειξης είσπραξης του … και υπ’ αριθ. …/22-10-2014 χρηματικού εντάλματος της ενάγουσας και η) από 28.04.2014 8η εντολή πληρωμής της ενάγουσας, ποσού 1.129,24 ευρώ μετά των υπ’ αριθ. …/11-05-2015 τιμολογίου του …, και υπ’αριθ. …/11-5- 2015 χρηματικού εντάλματος της ενάγουσας]. Η εναγόμενη ισχυρίζεται ότι η ανωτέρω αιτούμενη δαπάνη καλύφθηκε όχι από πόρους της ενάγουσας, αλλά από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ- ΘΡΑΚΗ» 2007- 2013, που είχε εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την Απόφαση της Επιτροπής των ΕΚ με αριθμό Ε (2007) 5337/26.10.2007, όπως τροποποιήθηκε με την Απόφαση της Επιτροπής των ΕΚ με αριθμό C (2012) 9515 Final/11.12.2012, στο οποίο εντάχθηκε δυνάμει της υπ’αριθ. πρωτ. …/27.06.2013 απόφασης της Ενδιάμεσης Διαχειριστικής Αρχής Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας. Ωστόσο, ο ανωτέρω ισχυρισμός τυγχάνει ουσιαστικά αβάσιμος, καθόσον, όπως αποδεικνύεται από την τελευταία ανωτέρω απόφαση, τη διακήρυξη ανοιχτής δημοπρασίας της ενάγουσας, την περίληψη διακήρυξης του διαγωνισμού για την ανάδειξη αναδόχου, και ιδίως την υπ’αριθ. πρωτ. …/08.12.2016 απόφαση της Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης Ε.Μ. Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, το επίδικο έργο, προϋπολογισμού 942.000 ευρώ, συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), κατά το ποσό των 401.287,48 ευρώ και από εθνικούς πόρους, όπως στην κρινόμενη περίπτωση, κατά το ποσό των 492.312,70 ευρώ. Εξάλλου, η ενάγουσα, ενόψει της υποχρέωσής της να αναζητήσει τα αίτια της μόλυνσης των υδάτων με ολικό και εξασθενές χρώμιο (άρθρο 1 Ν. 1069/1980), σύναψε την ανωτέρω αναφερομένη από 26.03.2014 προγραμματική σύμβαση (άρθρο 100 Ν. 3852/2010) με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και τη συμμετοχή της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και του Δήμου Κοζάνης προκειμένου για την ανάθεση του έργου της εκπόνησης του σχετικού ερευνητικού προγράμματος, το πόρισμα του οποίου αναφέρθηκε ανωτέρω, κατέβαλε δε ως αμοιβή για την εκτέλεσή του το ποσό των 123.000 ευρώ (βλ. σχετ. υπ’ αριθ…, τιμολόγια παροχής υπηρεσιών της Επιτροπής Ερευνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης- Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Έρευνας Α.Π.Θ., συνολικού ποσού 123.000 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α.). Επίσης, η ενάγουσα κατέβαλε για τη διενέργεια ειδικών αναλύσεων νερού, στο πλαίσιο της παρακολούθησης των τιμών του ολικού και εξασθενούς χρωμίου, κατά το χρονικό διάστημα από 11.04.2013 έως 10.04.2014, στην ετερόρρυθμη εταιρεία με την επωνυμία «…» (Εργαστήριο Φυσικών, Χημικών και Μικροβιολογικών Δοκιμών) το ποσό των 17.822,70 ευρώ και κατά το χρονικό διάστημα από 30.04.2013 έως 20.04.2014, στην ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία «ΑΓΚΡΟΛΑΜΠ Α.Ε.», το ποσό των 5.053,30 ευρώ, [βλ. σχετ. τιμολόγια παροχής υπηρεσιών της «…» …/11-04-2013, …/19-04-2013 (μόνο κατά το ποσό των 3.664 ευρώ, που αφορά αναλύσεις χρωμίου στις επίδικες περιοχές), … (μόνο κατά το ποσό των 3.664 ευρώ, που αφορά αναλύσεις χρωμίου στις επίδικες περιοχές) και της «ΑΓΚΡΟΛΑΜΠ Α.Ε.», …/2013]. Επίσης, όπως αποδεικνύεται από την ένορκη βεβαίωση του μάρτυρα …, η ενάγουσα δαπάνησε για αναλύσεις των υδάτων για τις τιμές του ολικού χρωμίου, που διενεργήθηκαν από το εργαστήριό της, το ποσό των 10.593,99 ευρώ. Επιπλέον, λόγω της προπεριγραφείσας μόλυνσης των υδάτων, η ενάγουσα κατάρτισε με τον γεωλόγο- μελετητή …, το από 22.07.2015 συμφωνητικό εργολαβίας, με αντικείμενο την ανάθεση σε αυτόν του έργου της ανόρυξης ερευνητικών γεωτρήσεων στο πλαίσιο της μελέτης «Εκτίμηση της προέλευσης του εξασθενούς χρωμίου στο υπόγειο νερό ύδρευσης των των Δημοτικών Διαμερισμάτων Ακρινής- Αγίου Δημητρίου- Ρυακίου- Κοιλάδας του Δήμου Κοζάνης» και κατέβαλε ως αμοιβή στον ανωτέρω το ποσό των 12.633,90 ευρώ (βλ. σχετ. υπ’ αριθμ. …/30.11.2015 τιμολόγιο του ανωτέρω μελετητή, μετά της από 24-11-2015 εντολής πληρωμής). Εξάλλου, εξαιτίας της προπεριγραφόμενης αναγκαστικής σύνδεσης του υδρευτικού δικτύου των επίδικων οικισμών με το υδρευτικό δίκτυο της πόλης της Κοζάνης, ανέκυψε η ανάγκη αντικατάστασης της υδρευτικής γεώτρησης για την ενίσχυση της δυναμικότητας του υδραγωγείου της πόλης Κοζάνης. Για τον λόγο αυτό, με την υπ’ αριθ. …/2014 απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου της ενάγουσας, ’ εγκρίθηκε η τροποποίηση του εγκεκριμένου Τεχνικού Προγράμματος για το έτος 2014, ώστε να περιληφθεί σε αυτό το υπόψη έργο προϋπολογισμού 125.000 ευρώ. Ακολούθως, υπογράφηκε μεταξύ της ενάγουσας και της κοινοπραξίας «…» το από 17.02.2015 εργολαβικό συμφωνητικό, με το οποίο η ενάγουσα ανέθεσε στην κοινοπραξία την εκτέλεση του ανωτέρω έργου έναντι αμοιβής ποσού 97.560,97 ευρώ. Το έργο αποπερατώθηκε εμπροθέσμως, ήτοι σε χρονικό διάστημα τριών μηνών από την κατάρτιση της σύμβασης και για το -η λόγο αυτό η ενάγουσα κατέβαλε τελικώς στην ανωτέρω κοινοπραξία ως αμοιβή το ποσό των 93.425,80 ευρώ (και όχι το με βάση τον λανθασμένο υπολογισμό της ενάγουσας αιτούμενο ποσό των 93.625,80 ευρώ) (βλ. τιμολόγια παροχής υπηρεσιών υπ’αριθ. …ευρώ). Επίσης, από τα προσκομιζόμενα από την ενάγουσα από 01.02.2018 έγγραφο για την «τεκμηρίωση του ενεργειακού κόστους άντλησης νερού για την τροφοδοσία των οικισμών Αγ. Δημήτριο, Ρυάκιο, Ακρινή, Κοιλάδα, Γαλάνη, Θυμαριά, Κρεμαστή, από το δίκτυο της πόλης της Κοζάνης» του τμηματάρχη Η/Μ συντήρησης της ενάγουσας … και ένορκη βεβαίωση του μάρτυρα …, δημάρχου Κοζάνης κατά τον επίδικο χρόνο, αποδεικνύεται η σημαντική αύξηση του κόστους υδροδότησης των επίδικων οικισμών, λόγω αύξησης του ενεργειακού κόστους άντλησης νερού και τροφοδοσίας τους, δεδομένου μάλιστα ότι το δίκτυο της Κοζάνης τροφοδοτείται από τις βαθιές γεωτρήσεις της περιοχής Βαθυλάκου. Το συνολικό δε (πρόσθετο) κόστος με το οποίο επιβαρύνθηκε, η ενάγουσα κατά το χρονικό διάστημα από 01.01.2014 έως την 31.12.2017, λόγω του αυξημένου σε σχέση με την υδροδότηση των εν λόγω οικισμών από το παλαιό δίκτυο ενεργειακού κόστους και τροφοδοσίας τους, ανήλθε στο συνολικό ποσό των 507.074,75 ευρώ (448.738,72 ευρώ +13% ΦΠΑ). Το πρόσθετο αυτό κόστος η ενάγουσα έχει ήδη καταβάλει στην εναγόμενη, μέσω των αντίστοιχων λογαριασμών ρεύματος. Σημειώνεται ότι η εναγομένη δεν αμφισβήτησε την αλήθεια του πραγματικού ισχυρισμού της ενάγουσας, περί της αύξησης της δαπάνης του ηλεκτρικού ρεύματος ως ανωτέρω εκτέθηκε, εκ της οποίας δικονομικής συμπεριφοράς της, το Δικαστήριο συνάγει ομολογία της (αρθ. 261 και 352 αριθ. 1 ΚΠολΔ). Συνεπώς, από την προπεριγραφόμενη αδικοπρακτική συμπεριφορά της εναγομένης, η ενάγουσα υπέστη ζημία συνολικού ποσού (49.684,63 +19.680 +18.070+9.254,75 + 57.267,46 +40.569,14+492.849,17 + 123.000 + 17.822,70 + 5.053,30 + 10.593,99 + 12.633,90 + 93.425,80 + 507.074,75 =) 1.456.979,59 ευρώ. Κατ ακολουθία των ανωτέρω η κρινόμενη αγωγή πρέπει να γίνει εν μέρει δεκτή και να αναγνωριστεί η υποχρέωση της εναγομένης να καταβάλει στην ενάγουσα το συνολικό ποσό των 1.456.979,59 ευρώ, νομμιμοτόκως από την επίδοση της κρινόμενης αγωγής και μέχρι την ολοσχερή εξόφληση. Τέλος, τα δικαστικά έξοδα πρέπει να συμψηφιστούν μεταξύ των διαδίκων, λόγω της εν μέρει νίκης και ήττας καθενός, σύμφωνα με το άρθρο 22 § 1 ν.3693/1957, που εν προκειμένω τυγχάνει εφαρμογής, δεδομένου ότι οι δημοτικές επιχειρήσεις, όπως η ενάγουσα, απολαμβάνουν όλα τα δικαστικά, δικονομικά και φορολογικά προνόμια του Δημοσίου (άρθρα 276 § 1 ν.3463/2006 και 285 ν. 3852/10) (ΑΠ 173/2023 με παραπομπή σε ΑΠ 1572/2021, ΑΠ 828/2019, ΑΠ 256/2017 επίσημη ιστοσελίδα Αρείου Πάγου).
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
ΔΙΚΑΖΟΝΤΑΣ αντιμωλία των διαδίκων την από 14.05.2018, με γενικό αριθμό κατάθεσης …/2021 και ειδικό αριθμό κατάθεσης …/16.05.2018, αγωγή, η οποία επαναφέρεται προς συζήτηση με την από 17.01.2023, με γενικό αριθμό κατάθεσης …/2023 και ειδικό αριθμό κατάθεσης …/02.02.2023 κλήση.
ΑΝΑΚΑΛΕΙ ΕΝ ΜΕΡΕΙ την υπ’ αριθ. 2137/2020 μη οριστική απόφαση του παρόντος Δικαστηρίου.
ΔΕΧΕΤΑΙ ΕΝ ΜΕΡΕΙ την αγωγή.
ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ την υποχρέωση της εναγόμενης να καταβάλει στην ενάγουσα το συνολικό ποσό του ενός εκατομμυρίου τετρακοσίων πενήντα έξι χιλιάδων εννιακοσίων εβδομήντα εννέα ευρώ και πενήντα εννέα λεπτών (1.456.979,59 ευρώ), νομμιμοτόκως από την επίδοση της κρινόμενης αγωγής και μέχρι την ολοσχερή εξόφληση.
ΣΥΜΨΗΦΙΖΕΙ τα δικαστικά έξοδα μεταξύ των διαδίκων.
ΚΡΙΘΗΚΕ και αποφασίστηκε στην Αθήνα, την 28/5/2025
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
Μαρία Αποστολοπούλου Αικατερίνη Σπυροπούλου
