Του Γιώργου Δαλιάνη με τη συνεργασία του Γιάννη Αρτσίτα και του Θάνου Δαλιάνη*
Σύμφωνα με την ελληνική φορολογική νομοθεσία, τα τεκμήρια διαβίωσης καθώς και οι ετήσιες δαπάνες που δηλώνονται για την απόκτηση περιουσιακών στοιχείων (π.χ. ακίνητα, συμμετοχές σε εταιρείες, χορηγήσεις δανείων), αποτελούν αντικείμενο ελέγχου από τη φορολογική διοίκηση ως προς την πηγή προέλευσης των σχετικών χρημάτων.
Κοινά τεκμήρια, αλλά ατομική ευθύνη ως προς τις δαπάνες απόκτησης
Αν και οι σύζυγοι (ή τα πρόσωπα με σύμφωνο συμβίωσης) υποβάλλουν κοινή φορολογική δήλωση και λαμβάνονται υπόψη κοινά τεκμήρια διαβίωσης, κάθε φυσικό πρόσωπο αξιολογείται ξεχωριστά ως προς την τεκμηρίωση των δαπανών απόκτησης περιουσιακών στοιχείων. Επομένως, αν η σύζυγος αποκτήσει ακίνητο και δεν διαθέτει επαρκή δηλωθέντα εισοδήματα ή ανάλωση κεφαλαίου, τότε ελλοχεύει ο κίνδυνος επιβολής φόρου δωρεάς ή ακόμη και τεκμαρτής φορολόγησης εισοδήματος.
Η λύση της δωρεάς χρημάτων πριν την αγορά
Για την αποφυγή του φόρου ή της τεκμαρτής φορολόγησης, είναι κρίσιμο η οποιαδήποτε οικονομική ενίσχυση μεταξύ των συζύγων να πραγματοποιείται πριν την αγορά περιουσιακού στοιχείου, με τη μορφή χρηματικής δωρεάς. Η δωρεά αυτή μπορεί να είναι ατελής (χωρίς φόρο) εφόσον το ποσό δεν υπερβαίνει το αφορολόγητο των 800.000 ευρώ, όπως προβλέπεται στο άρθρο 29 του ν. 2961/2001 για τις δωρεές μεταξύ συζύγων (κατηγορία Α’).
Νομολογιακή αντιμετώπιση και κρίσιμες αποφάσεις
Η ΔΕΔ με την υπ’ αριθμ. 4512/2021 απόφασή της έκρινε ότι η αγορά ακινήτου από σύζυγο χωρίς ίδια εισοδήματα, όταν τα χρήματα προήλθαν από τον άλλο σύζυγο και δεν υπήρξε συμβολαιογραφική ή απλή μέσω ιδιωτικού συμφωνητικού δωρεά, τεκμαίρεται ως άτυπη δωρεά και επιβάλλεται φόρος. Ο έλεγχος διαπίστωσε μείωση της περιουσίας του ενός συζύγου και αντίστοιχη αύξηση του άλλου, στοιχείο που υποδεικνύει μεταβίβαση χωρίς αντάλλαγμα.
Σύγκρουση με τον Αστικό Κώδικα
Η υποχρέωση φορολογικής τεκμηρίωσης οδηγεί συχνά σε σύγκρουση με τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα, σύμφωνα με τις οποίες τα αποκτήματα κατά τη διάρκεια του γάμου θεωρούνται κοινά. Παρά ταύτα, από φορολογική άποψη, κάθε σύζυγος θεωρείται αυτοτελές φορολογικό πρόσωπο, υποχρεωμένο να αιτιολογήσει το σύνολο των δαπανών του.
Συμπεράσματα και προτάσεις
Πριν από οποιαδήποτε αγορά περιουσιακού στοιχείου ή συμμετοχή σε εταιρεία, όταν συμμετέχει σύζυγος χωρίς επαρκή εισοδήματα, συστήνεται:
– Η προγενέστερη δωρεά χρημάτων με συμβολαιογραφική πράξη ή σύνταξη ιδιωτικού εγγράφου και η μεταφορά των χρημάτων να γίνει αποκλειστικά μέσω τράπεζας.
– Η διασφάλιση ότι τα ποσά που θα χρησιμοποιηθούν για την αγορά έχουν καλυφθεί από δηλωμένα εισοδήματα ή τεκμηριωμένη ανάλωση κεφαλαίου.
– Η φορολογική συμμόρφωση ως προς τα τεκμήρια του άρθρου 32 και τις δαπάνες απόκτησης του άρθρου 34 του ν. 4172/2013.
Ενδεικτικά Παραδείγματα
Παράδειγμα 1 – Αγορά ακινήτου από σύζυγο χωρίς εισόδημα
Η κα Μαρία, σύζυγος του κ. Νίκου, αποκτά ένα διαμέρισμα αξίας 150.000 ευρώ στο όνομά της. Η Μαρία δεν έχει δηλώσει κανένα εισόδημα τα τελευταία έτη. Ο Νίκος είναι ο μόνος εργαζόμενος και έχει δηλώσει εισόδημα 50.000 ευρώ ετησίως. Το ποσό για την αγορά του ακινήτου προέρχεται αποκλειστικά από λογαριασμό του Νίκου.
Αν δεν έχει προηγηθεί δωρεά από τον Νίκο προς τη Μαρία, τότε η εφορία ενδέχεται να θεωρήσει ότι η Μαρία απέκτησε περιουσιακό στοιχείο χωρίς επαρκή οικονομικά μέσα και θα της καταλογίσει τεκμαρτό εισόδημα ή θα επιβάλει φόρο δωρεάς.
Παράδειγμα 2 – Ορθή εφαρμογή της δωρεάς
Ο κ. Γιάννης θέλει να αγοράσει εξοχική κατοικία στο όνομα της συζύγου του, κας Ελένης, η οποία δεν έχει καθόλου εισοδήματα. Το τίμημα είναι 200.000 ευρώ.
Για να είναι φορολογικά καλυμμένοι, ο Γιάννης προχωρά πρώτα σε τραπεζική μεταφορά 200.000 ευρώ στον λογαριασμό της Ελένης με αιτιολογία ‘χρηματική δωρεά’. Η δωρεά δηλώνεται και γίνεται αποδεκτή από την αρμόδια ΔΟΥ. Εφόσον είναι κάτω του αφορολόγητου ορίου των 800.000 ευρώ, δεν επιβάλλεται φόρος.
Η Ελένη αγοράζει το ακίνητο και έχει τεκμηριωμένη κάλυψη του ποσού.
Παράδειγμα 3 – Κοινή συμμετοχή συζύγων σε ίδρυση ΙΚΕ
Οι σύζυγοι Ανδρέας και Σοφία ιδρύουν ΙΚΕ με εταιρικό κεφάλαιο 20.000 ευρώ. Ο Ανδρέας δηλώνει εισοδήματα 60.000 ευρώ και συμμετέχει με 15.000 ευρώ. Η Σοφία δεν δηλώνει εισοδήματα αλλά συμμετέχει με 5.000 ευρώ.
Για να μην τεθεί ζήτημα τεκμηρίου ή δωρεάς, ο Ανδρέας προχωρά πριν τη σύσταση σε δωρεά 5.000 ευρώ προς τη Σοφία, ώστε αυτή να μπορεί να δικαιολογήσει την εισφορά της.
* O Γιώργος Δαλιάνης είναι Διευθύνων Σύμβουλος της Artion Α.Ε. & ιδρυτής του Ομίλου Artion, Οικονομολόγος Φοροτεχνικός.
O Γιάννης Αρτσίτας είναι Partner και Διευθυντής Φορολογίας Φυσικών Προσώπων της Artion A.E.
Ο Θάνος Δαλιάνης είναι Partner της GRAND VALUE, εταιρεία-μέλος του ΟΜΙΛΟΥ ARTION.
Το ανωτέρω κείμενο έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστά τις εξειδικευμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες.
