ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (Ένατο Τμήμα)
10 Ιουλίου 2025 ( * )
«Αίτηση έκδοσης προδικαστικής αποφάσεως – Οδηγία 93/13/ΕΟΚ – Καταχρηστικές ρήτρες σε συμβάσεις καταναλωτών – Άρθρο 3(1) – Σύμβαση παροχής υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης – Η ημερομηνία έναρξης της προθεσμίας παραγραφής και η ημερομηνία κατά την οποία η αξίωση καθίσταται απαιτητή εξαρτάται από τη συμπεριφορά του επαγγελματία – Υποχρέωση προσκόμισης λόγων που δικαιολογούν την ανάγκη ερμηνείας ορισμένων διατάξεων του δικαίου της Ένωσης από το Δικαστήριο – Έλλειψη επαρκών λεπτομερειών – Απαράδεκτο»
Στην υπόθεση C‑294/24 [Zadzhova] ( i ),
ΑΙΤΗΣΗ ΓΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΠΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΔΥΝΑΜΕΙ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 267 ΣΛΕΕ ΑΠΟ ΤΟ RAYONEN SAD – BURGAS (Περιφερειακό Δικαστήριο, BURGAS, ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ), ΠΟΥ ΥΠΟΒΛΗΘΗ ΜΕ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ 24ΗΣ ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2024, Η ΟΠΟΙΑ ΠΕΡΙΛΗΦΘΗΚΕ ΣΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΣΤΙΣ 24 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2024, ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ
“ Vodosnabdyavane i kanalizatsia ” EAD
κατά
ΕΔ,
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (Ένατο Τμήμα),
συγκείμενο από τους κ. N. Jääskinen, Πρόεδρο του Τμήματος, κ. M. Condinanzi και κα R. Frendo (Εισηγήτρια), δικαστές,
Γενικός Εισαγγελέας: κα. Λ. Μεδίνα,
Γραμματέας: κα R. Stefanova-Kamisheva, Διαχειριστής,
έχοντας υπόψη την έγγραφη διαδικασία και μετά την ακρόαση της 5ης Μαρτίου 2025,
λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις που υποβλήθηκαν:
– για το “Vodosnabdyavane i kanalizatsia” EAD, των G. D. Dobrev, Z. I. Gadzheva, L. I. Todev, advokati και M. T. Mirchev,
– για την Βουλγαρική Κυβέρνηση, από την κα T. Mitova και τον κ. R. Stoyanov,
– για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκπροσωπούμενη από τις P. Kienapfel, G. Koleva, N. Nikolova και P. Ondrůšek,
έχοντας υπόψη την απόφαση που ελήφθη, μετά από ακρόαση του Γενικού Εισαγγελέα, να εκδικαστεί η υπόθεση χωρίς συμπεράσματα,
κάνει το παρόν
Στάση
1 Η παρούσα αίτηση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία του άρθρου 3, παράγραφος 1, της οδηγίας 93/13/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 5ης Απριλίου 1993, σχετικά με τις καταχρηστικές ρήτρες των συμβάσεων που συνάπτονται με καταναλωτές (ΕΕ L 95, σ. 29).
2 Η παρούσα αίτηση υποβλήθηκε στο πλαίσιο διαφοράς μεταξύ της «Vodosnabdyavane i kanalizatsia» EAD (εφεξής «VIK») και της ED σχετικά με μη πληρωμή λογαριασμών κατανάλωσης νερού που αφορούν κτίριο που ανήκει στην ED.
Το νομικό πλαίσιο
δίκαιο της Ένωσης
3 Το άρθρο 3, παράγραφος 1, της οδηγίας 93/13 ορίζει τα εξής:
«Μια ρήτρα σε μια σύμβαση που δεν έχει αποτελέσει αντικείμενο ατομικής διαπραγμάτευσης θεωρείται καταχρηστική όταν, παρά την απαίτηση καλής πίστης, δημιουργεί σημαντική ανισορροπία μεταξύ των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων των μερών που απορρέουν από τη σύμβαση, εις βάρος του καταναλωτή.»
Βουλγαρικό δίκαιο
4 Το άρθρο 84, πρώτο εδάφιο, του Zakon za zadalzheniyata i dogovorite (νόμου περί ενοχών και συμβάσεων, DV αριθ. 275 της 22ας Νοεμβρίου 1950) (στο εξής: ZZD) ορίζει τα εξής:
«Όταν ορίζεται προθεσμία για την εκπλήρωση της υποχρέωσης, ο οφειλέτης καθίσταται υπερήμερος κατά την εκπνοή της […]»
5 Σύμφωνα με το άρθρο 114 του ZZD:
«Η παραγραφή αρχίζει να τρέχει από την ημέρα κατά την οποία η οφειλή καθίσταται απαιτητή.»
[…] »
Η κύρια διαφορά και το προδικαστικό ερώτημα
6 Η VIK παρέχει στους πελάτες της υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης στην πόλη Μπουργκάς (Βουλγαρία) βάσει ατομικών συμβάσεων που περιέχουν γενικούς όρους και προϋποθέσεις που διέπουν την παροχή αυτών των υπηρεσιών στους χρήστες (εφεξής οι «Γενικοί Όροι και Προϋποθέσεις»).
7 Στις 27 Οκτωβρίου 2023, η VIK άσκησε αγωγή ενώπιον του Rayonen sad – Burgas (Πρωτοδικείου Μπουργκάς, Βουλγαρία), το οποίο είναι το αιτούν δικαστήριο, ζητώντας να υποχρεωθεί η ED, καταναλωτής, να πληρώσει ορισμένους λογαριασμούς για την κατανάλωση νερού που αφορούν κτίριο που της ανήκει, το οποίο βρίσκεται στην πόλη του Μπουργκάς.
8 Ειδικότερα, η VIK ισχυρίζεται ότι η ED της οφείλει το κύριο ποσό των 693,56 βουλγαρικών λέβα (BGN) (περίπου 350 ευρώ) για κατανάλωση νερού μεταξύ 17 Μαρτίου 2020 και 12 Μαΐου 2023 και τιμολογήθηκε κατά την περίοδο από 25 Αυγούστου 2021 έως 25 Μαΐου 2023, συν τους νόμιμους τόκους από την ημερομηνία παραπομπής στο αιτούν δικαστήριο μέχρι την τελική εξόφληση της αξίωσης, καθώς και αποζημίωση για καθυστερημένη πληρωμή για την περίοδο από 25 Σεπτεμβρίου 2021 έως 24 Οκτωβρίου 2023 ύψους 81,30 BGN (περίπου 41 ευρώ).
9 Η VIK ισχυρίζεται ότι εξέδωσε τιμολόγια για την εν λόγω περίοδο κατανάλωσης, τα οποία δεν εξοφλήθηκαν από την ED εντός της 30ήμερης προθεσμίας που ορίζεται στο άρθρο 33, παράγραφος 2, των γενικών όρων.
10 Η ΕΔ αμφισβητεί το ύψος των αιτούμενων ποσών και προβάλλει, ειδικότερα, εξαίρεση βασιζόμενη στην απόσβεση του φερόμενου χρέους μετά τη λήξη της τριετούς παραγραφής.
11 Το αιτούν δικαστήριο επισημαίνει ότι η VIK υποχρεούται, βάσει του άρθρου 33, παράγραφος 1, των Γενικών Όρων και Προϋποθέσεων, να εκδίδει μηνιαία τιμολόγια για τις υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης που παρέχονται στους πελάτες της. Σύμφωνα με το άρθρο 33, παράγραφος 2, των Γενικών Όρων και Προϋποθέσεων, ο καταναλωτής υποχρεούται να καταβάλει τα οφειλόμενα ποσά εντός 30 ημερών από την ημερομηνία έκδοσης του τιμολογίου.
12 Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 42 των Γενικών Όρων και Προϋποθέσεων, ο καταναλωτής που δεν εκπληρώνει την υποχρέωση πληρωμής του εντός των τασσόμενων προθεσμιών θα υπόκειται στην VIK σε αποζημίωση ίση με το ποσό των νόμιμων τόκων.
13 Το αιτούν δικαστήριο επισημαίνει ότι, κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 84, πρώτο εδάφιο, και του άρθρου 114 του ZZD, με την πάροδο της 30ήμερης προθεσμίας από την έκδοση του τιμολογίου από την VIK, η οφειλή που προκύπτει από το εν λόγω τιμολόγιο καθίσταται απαιτητή και αρχίζει να τρέχει η παραγραφή.
14 Συνεπώς, ο προσδιορισμός του σημείου έναρξης αυτής της περιόδου θα εξαρτηθεί από τη συμπεριφορά της VIK και, πιο συγκεκριμένα, από την έκδοση τιμολογίων. Ωστόσο, η VIK παραβλέπει τακτικά τις απαιτήσεις του άρθρου 33 παράγραφος 1 των γενικών όρων, οι οποίες την υποχρεώνουν να εκδίδει μηνιαία τιμολόγια.
15 Το αιτούν δικαστήριο εκφράζει αμφιβολίες ως προς τον πιθανό καταχρηστικό χαρακτήρα του άρθρου 33, παράγραφος 2, των γενικών όρων, καθόσον θα επέτρεπε στη VIK να καθορίσει μονομερώς, βάσει της ημερομηνίας έκδοσης του τιμολογίου, την ημερομηνία λήξης των απαιτήσεών της και τους σχετικούς τόκους υπερημερίας και, κατά συνέπεια, το σημείο έναρξης της παραγραφής που τις αφορά.
16 Στο πλαίσιο αυτό, το Rayonen sad – Burgas (Πρωτοδικείο Μπουργκάς) αποφάσισε να αναστείλει τη διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο το ακόλουθο προδικαστικό ερώτημα:
«Πρέπει το άρθρο 3, παράγραφος 1, της οδηγίας [93/13] να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι η ρήτρα που περιέχεται στο άρθρο 33, παράγραφος 2, των Γενικών Όρων και Προϋποθέσεων [για την παροχή και διάθεση νερού στο Μπουργκάς] δημιουργεί, εις βάρος του καταναλωτή, σημαντική ανισορροπία μεταξύ των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων των μερών που απορρέουν από τους Γενικούς Όρους και Προϋποθέσεις, δεδομένου ότι, σύμφωνα με την εν λόγω διάταξη των Γενικών Όρων και Προϋποθέσεων, η εκτελεστότητα αξίωσης που προκύπτει σε σχέση με την παροχή υπηρεσιών στους χρήστες από τον φορέα παροχής και διάθεσης νερού του Μπουργκάς και, κατά συνέπεια, η έναρξη της παραγραφής της αξίωσης αυτής [εξαρτώνται] αποκλειστικά από τη συμπεριφορά του εν λόγω φορέα και την έκδοση τιμολογίου από αυτόν, ιδίως όταν αυτός δεν συμμορφώνεται με την υποχρέωσή του να εκδίδει τιμολόγια κάθε μήνα;»
Επί του παραδεκτού της αιτήσεως προδικαστικής αποφάσεως
17 Κατά πάγια νομολογία, η διαδικασία που θεσπίζεται στο άρθρο 267 ΣΛΕΕ αποτελεί μέσο συνεργασίας μεταξύ του Δικαστηρίου και των εθνικών δικαστηρίων, μέσω της οποίας το πρώτο παρέχει στο δεύτερο τα στοιχεία ερμηνείας του δικαίου της Ένωσης που είναι απαραίτητα για την επίλυση της διαφοράς επί της οποίας καλούνται να αποφανθούν (απόφαση της 22ας Φεβρουαρίου 2024, Ente Cambiano società cooperativa per azioni , C‑660/22, EU:C:2024:152, σκέψη 20 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).
18 Δεδομένου ότι η διάταξη περί παραπομπής χρησιμεύει ως βάση για την εν λόγω διαδικασία, το εθνικό δικαστήριο υποχρεούται να εξηγήσει, στην ίδια τη διάταξη περί παραπομπής, το πραγματικό και κανονιστικό πλαίσιο της διαφοράς της κύριας δίκης και να παράσχει τις αναγκαίες εξηγήσεις σχετικά με τους λόγους επιλογής των διατάξεων του δικαίου της Ένωσης των οποίων την ερμηνεία ζητεί και τη σύνδεση που διαπιστώνει μεταξύ των εν λόγω διατάξεων και της εθνικής νομοθεσίας που εφαρμόζεται στην εκκρεμούσα ενώπιόν του διαφορά (απόφαση της 22ας Φεβρουαρίου 2024, Ente Cambiano società cooperativa per azioni , C‑660/22, EU:C:2024:152, σκέψη 21 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).
19 Είναι επίσης σημαντικό να υπενθυμιστεί ότι τα ζητήματα που αφορούν την ερμηνεία του δικαίου της ΕΕ, τα οποία υποβάλλονται από το εθνικό δικαστήριο εντός του κανονιστικού και πραγματικού πλαισίου που αυτό ορίζει υπό την ευθύνη του, και η ακρίβεια του οποίου δεν εμπίπτει στην αρμοδιότητα του Δικαστηρίου να επαληθεύσει, τεκμαίρεται ότι είναι συναφή. Το Δικαστήριο μπορεί να αρνηθεί να αποφανθεί επί αιτήματος εθνικού δικαστηρίου μόνο όταν είναι προφανές ότι η ζητούμενη ερμηνεία του δικαίου της ΕΕ δεν έχει καμία σχέση με τα πραγματικά περιστατικά της κύριας δίκης ή τον σκοπό της, όταν το πρόβλημα είναι υποθετικό ή όταν το Δικαστήριο δεν διαθέτει τα πραγματικά ή νομικά στοιχεία που είναι απαραίτητα για να δώσει χρήσιμη απάντηση στα ερωτήματα που του υποβλήθηκαν (απόφαση της 8ης Απριλίου 2025, Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (Δικαστικός έλεγχος διαδικαστικών πράξεων) , C-292/23, EU:C:2025:255, σκέψη 36 και η εκεί παρατιθέμενη νομολογία).
20 Με το προδικαστικό του ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο ερωτά, κατ’ ουσίαν, αν το άρθρο 3, παράγραφος 1, της οδηγίας 93/13 πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι ρήτρα που περιλαμβάνεται στους γενικούς όρους μιας σύμβασης, βάσει της οποίας ο καταναλωτής υποχρεούται να καταβάλει τα οφειλόμενα ποσά εντός 30 ημερών από την ημερομηνία έκδοσης του τιμολογίου, δημιουργεί, εις βάρος του καταναλωτή αυτού, σημαντική ανισορροπία μεταξύ των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων των μερών.
21 Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι το αιτούν δικαστήριο δεν εξήγησε τους λόγους για τους οποίους η ερμηνεία της διάταξης που αναφέρεται στο προδικαστικό του ερώτημα είναι απαραίτητη για την επίλυση της διαφοράς της κύριας δίκης.
22 Πράγματι, τόσο από τη δικογραφία που έχει υποβληθεί ενώπιον του Δικαστηρίου όσο και από τα επιχειρήματα που προβλήθηκαν κατά την ενώπιόν του επ’ ακροατηρίου συζήτηση, προκύπτει σαφώς ότι η διαφορά της κύριας δίκης αφορά την εφαρμογή της συμβατικής υποχρέωσης του εμπόρου, η οποία προβλέπεται στο άρθρο 33, παράγραφος 1, των γενικών όρων, να εκδίδει μηνιαία τιμολόγια. Ωστόσο, οι αμφιβολίες του αιτούντος δικαστηρίου δεν αφορούν το άρθρο 33, παράγραφος 1, αλλά μάλλον το άρθρο 33, παράγραφος 2, οπότε είναι σαφές ότι το αντικείμενο της διαφοράς της κύριας δίκης δεν έχει καμία σχέση με την ερμηνεία που ζητείται του άρθρου 3, παράγραφος 1, της οδηγίας 93/13.
23 Κατά συνέπεια, η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως πρέπει να κηρυχθεί απαράδεκτη.
24 Υπενθυμίζεται, ωστόσο, ότι το αιτούν δικαστήριο διατηρεί το δικαίωμα να υποβάλει νέα αίτηση προδικαστικής αποφάσεως, παρέχοντας στο Δικαστήριο όλα τα στοιχεία που του επιτρέπουν να αποφανθεί (απόφαση της 22ας Φεβρουαρίου 2024, Ente Cambianosocietà cooperativa per azioni, C‑660/22, EU:C:2024:152, σκέψη 35 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).
Σχετικά με το κόστος
25 Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, σ’ αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των εξόδων των εν λόγω διαδίκων, δεν αποδίδονται.
Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (Ένατο Τμήμα) δηλώνει:
Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως που υπέβαλε το Rayonen sad – Burgas (Περιφερειακό Δικαστήριο Μπουργκάς, Βουλγαρία), με απόφαση της 24ης Απριλίου 2024, είναι απαράδεκτη.
Υπογραφές
