Θανάσης Κουκάκης
Κατά το προϊσχύσαν καθεστώς του ν. 2523/1997, ο πρόσθετος φόρος για ανακριβή δήλωση στη φορολογία κληρονομιών μπορούσε να φτάσει έως και το 300% του οφειλόμενου φόρου, όριο που περιορίστηκε τελικά στο 120% με τον ν. 3943/2011.
Με απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (υπ’ αριθμ. 358/2025) κρίθηκε ότι οι ευμενέστερες διατάξεις που προβλέπουν μειωμένα ποσοστά πρόσθετου φόρου για την υποβολή ανακριβών δηλώσεων, εφαρμόζονται αναδρομικά και στις περιπτώσεις φόρου κληρονομιάς, ακόμη και αν κατά τον χρόνο δημοσίευσης του σχετικού νόμου είχαν ήδη εκδοθεί φύλλα ελέγχου.
Συγκεκριμένα, το ΣτΕ επικύρωσε την κρίση του δευτεροβάθμιου διοικητικού δικαστηρίου, το οποίο εφάρμοσε τις ευνοϊκότερες ρυθμίσεις του άρθρου 26 του ν. 3943/2011 σε υπόθεση φορολογίας κληρονομιάς, παρά την ύπαρξη ήδη εκδοθέντος φύλλου ελέγχου.
Το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο έκρινε ότι από τις μεταβατικές διατάξεις του εν λόγω νόμου δεν προκύπτει απαγόρευση αναδρομικής εφαρμογής της ηπιότερης φορολογικής κύρωσης. Αντιθέτως, έκρινε ότι η εφαρμογή των ευμενέστερων διατάξεων επιβάλλεται από τις συνταγματικές αρχές της ισότητας και της αναλογικότητας.
Κατά το προϊσχύσαν καθεστώς του ν. 2523/1997, ο πρόσθετος φόρος για ανακριβή δήλωση στη φορολογία κληρονομιών μπορούσε να φτάσει έως και το 300% του οφειλόμενου φόρου, όριο που περιορίστηκε σταδιακά στο 200% με τον ν. 3220/2004 και τελικά στο 120% με τον ν. 3943/2011. Η Διοίκηση, επικαλούμενη τις μεταβατικές διατάξεις του τελευταίου νόμου, υποστήριξε ότι η νέα ρύθμιση δεν έπρεπε να εφαρμοστεί αναδρομικά, ωστόσο το ΣτΕ απέρριψε τους ισχυρισμούς αυτούς ως αβάσιμους.
Παραδείγματα
– Σε μία περίπτωση, φορολογούμενος είχε υποβάλει ανακριβή δήλωση φόρου κληρονομιάς το 2010, αποκρύπτοντας περιουσία αξίας 100.000 ευρώ. Το φύλλο ελέγχου εκδόθηκε λίγες ημέρες πριν από τη δημοσίευση του ν. 3943/2011, όταν ακόμη ίσχυε το αυστηρότερο καθεστώς με ανώτατο πρόσθετο φόρο έως 200%. Κατόπιν της απόφασης του ΣτΕ, ο συγκεκριμένος φορολογούμενος δικαιούται πλέον την εφαρμογή του ηπιότερου ποσοστού 120%, παρότι το φύλλο ελέγχου είχε ήδη εκδοθεί κατά τον χρόνο έναρξης ισχύος του νεότερου νόμου.
– Σε άλλη υπόθεση, φορολογούμενος υπέβαλε εκπρόθεσμη δήλωση φόρου κληρονομιάς το 2012 και αποκάλυψε ανακρίβεια που οδήγησε σε διαφορά φόρου 50.000 ευρώ. Το φύλλο ελέγχου εκδόθηκε το 2013. Σύμφωνα με το νέο νομικό πλαίσιο του ν. 3943/2011, που ίσχυε πλήρως κατά τον χρόνο υποβολής της δήλωσης και έκδοσης του φύλλου ελέγχου, ο πρόσθετος φόρος δεν μπορεί να υπερβαίνει το 120%, περιορίζοντας το συνολικό ποσό της κύρωσης στις 60.000 ευρώ, έναντι έως και 150.000 ευρώ που προβλέπονταν υπό το προηγούμενο καθεστώς.
– Υπάρχουν, επίσης, περιπτώσεις εκκρεμών προσφυγών ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων, όπου οι πράξεις προσδιορισμού είχαν εκδοθεί πριν από το 2011 με επιβολή προσθέτου φόρου 300%, σύμφωνα με το τότε ισχύον καθεστώς. Κατά τη διάρκεια της εκδίκασης των υποθέσεων αυτών, οι φορολογούμενοι επικαλέστηκαν τις ευμενέστερες ρυθμίσεις του ν. 3943/2011. Με βάση τη νεότερη απόφαση του ΣτΕ, τα διοικητικά δικαστήρια δικαιούνται να εφαρμόσουν αναδρομικά το νέο, ηπιότερο όριο του 120%, κρίνοντας ότι η επιβολή των παλαιών βαρύτερων κυρώσεων παραβιάζει τις αρχές της αναλογικότητας και της ίσης μεταχείρισης.
