Το Διοικητικό Πρωτοδικείο έκρινε ότι η αναζήτηση αχρεώστητων παροχών απαιτεί απόδειξη πραγματικής ωφέλειας του ασφαλισμένου, ακυρώνοντας καταλογισμό 23.000 ευρώ που στηριζόταν μόνο στην εκταμίευση στο όνομά του.
Η απόφαση 7498/2025 του Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών φέρνει ξανά στο προσκήνιο το διαβόητο σκάνδαλο των παράνομων παροχών του ΙΚΑ Καλλιθέας, για το οποίο είχαν καταδικαστεί υπάλληλοι του Ταμείου σε πολυετείς ποινές κάθειρξης. Στο πλαίσιο εκείνου του κυκλώματος, το οποίο ζημίωσε το ΙΚΑ με αρκετά εκατομμύρια ευρώ, είχαν εγκριθεί και εκταμιευθεί χιλιάδες παροχές χωρίς νόμιμη βάση, με πλασματικά στοιχεία και χωρίς δικαιολογητικά.
Μία από αυτές τις περιπτώσεις ήταν και αυτή του προσφεύγοντος ασφαλισμένου, στον οποίο ο e-ΕΦΚΑ καταλόγισε ποσό άνω των 20.000 ευρώ, ως δήθεν αχρεωστήτως εισπραχθείσες παροχές για τα έτη 2003-2010. Ο ίδιος αρνήθηκε οποιαδήποτε εμπλοκή, ισχυριζόμενος ότι δεν είχε λάβει τα χρήματα και ότι αυτά είχαν εισπραχθεί παρανόμως από υπαλλήλους του ΙΚΑ στο όνομά του. Το Δικαστήριο, εξετάζοντας το νομικό πλαίσιο και τα πραγματικά περιστατικά, κατέληξε να ακυρώσει τον καταλογισμό, κρίνοντας ότι δεν αποδείχθηκε πραγματική ωφέλειά του.
Το σκάνδαλο στο ΙΚΑ Καλλιθέας
Όπως προαναφέρθηκε, η υπόθεση του προσφεύγοντος ασφαλισμένου δεν ήταν μεμονωμένη. Ήταν μέρος ενός εκτεταμένου σκανδάλου στο πρώην ΙΚΑ Καλλιθέας, όπου υπάλληλοι ενέκριναν και εισέπρατταν παροχές στο όνομα ασφαλισμένων χωρίς εκείνοι να το γνωρίζουν. Ο προσφεύγων βρέθηκε στο στόχαστρο, καθώς στο όνομά του εκδόθηκαν 32 αποφάσεις παροχών, που αφορούσαν επιδόματα ασθένειας και έξοδα περίθαλψης.
Όπως αναφέρει η απόφαση, «εκταμιεύθηκαν τα κάτωθι ποσά, με δικαιούχο τον προσφεύγοντα και υπογράφουσα ως “συναλλασσόμενη” σε είκοσι (20) περιπτώσεις τη …, υπάλληλο του Υποκαταστήματος, ενώ σε άλλες περιπτώσεις δεν προκύπτει συναλλασσόμενο πρόσωπο ή αναγράφεται “άγνωστος”».
Η ίδια υπάλληλος καταδικάστηκε αμετάκλητα για συμμετοχή σε τεράστιο κύκλωμα παράνομων παροχών. Στην ποινική απόφαση του Πενταμελούς Εφετείου Κακουργημάτων Αθηνών για την υπεξαίρεση αναφέρεται ότι «ενέκρινε […] 4.984 ασφαλιστικές παροχές σε 829 ασφαλισμένους […] προκαλώντας ζημία ύψους 5.979.022,80 ευρώ». Στους πίνακες εκείνης της απόφασης περιλαμβάνονταν και οι περισσότερες από τις παροχές που είχαν χρεωθεί στον προσφεύγοντα.
Ποιος επιστρέφει το αχρεωστήτως καταβληθέν; Από το τεκμήριο στην απόδειξη της ωφέλειας
Στον πυρήνα της υπόθεσης βρέθηκε το ερώτημα για το ποιος ευθύνεται για την επιστροφή αχρεώστητων παροχών όταν οι καταβολές έχουν γίνει στο όνομα ασφαλισμένου, αλλά χωρίς δική του συμμετοχή.
Ο e-ΕΦΚΑ στήριξε τη θέση του στο γεγονός ότι οι αποφάσεις και τα παραστατικά εκδόθηκαν με το όνομα του προσφεύγοντος. Αυτό, κατά τον Φορέα, δημιουργεί ένα τεκμήριο ότι εκείνος ήταν ο πραγματικός δικαιούχος και ότι τα χρήματα εισπράχθηκαν είτε από τον ίδιο είτε από τρίτο πρόσωπο που ενεργούσε για λογαριασμό του.
Η επιχειρηματολογία του e-ΕΦΚΑ ήταν πως η απλή αναγραφή του ονόματος αρκεί για να στοιχειοθετήσει ευθύνη.
Αντίθετα, ο προσφεύγων αντέτεινε ότι ουδέποτε αιτήθηκε ή έλαβε τις παροχές και ότι αυτές είχαν εισπραχθεί παρανόμως από υπάλληλο του ΙΚΑ. Επικαλέστηκε, αφενός, την παντελή απουσία της υπογραφής του από τα ταμειακά παραστατικά και, αφετέρου, την έλλειψη οποιασδήποτε πληρεξουσιότητας ή εντολής σε τρίτο πρόσωπο για την είσπραξη. Στήριξε επίσης τους ισχυρισμούς του στο γεγονός ότι η υπάλληλος που είχε εμπλοκή είχε καταδικαστεί για συμμετοχή σε εκτεταμένο κύκλωμα παράνομων παροχών, το οποίο δρούσε ανεξέλεγκτα εκείνη την περίοδο στο ΙΚΑ Καλλιθέας.
Η διαμάχη, συνεπώς, δεν αφορούσε την ύπαρξη παρανομίας, αυτή ήταν δεδομένη και αποδεδειγμένη από το ποινικό σκέλος της υπόθεσης.
Το πραγματικό διακύβευμα ήταν αν το βάρος της επιστροφής πρέπει να το φέρει ο πολίτης, στο όνομα του οποίου εκδόθηκαν οι αποφάσεις, ή το ίδιο το Ταμείο, το οποίο δεν είχε διασφαλίσει την ορθή διαδικασία και την προστασία των χρημάτων του.
Η απόφαση του Δικαστηρίου: Δεν αρκεί το όνομα στο παραστατικό
Το Δικαστήριο πήρε σαφή θέση υπέρ του πολίτη. Κατά την κρίση του, ο νόμος (άρθρο 103 ν. 4387/2016) επιτρέπει την αναζήτηση αχρεώστητων παροχών μόνο όταν αποδεικνύεται ότι ο ασφαλισμένος ωφελήθηκε.
Όπως σημειώνεται στην απόφαση: «Παρανόμως έλαβε χώρα ο ένδικος καταλογισμός […] ελλείψει απόδειξης και επακολουθήσασας ωφέλειας του ίδιου αυτού προσώπου».
Με άλλα λόγια, το γεγονός ότι οι αποφάσεις και τα παραστατικά είχαν εκδοθεί στο όνομα του προσφεύγοντος δεν αρκούσε. Χρειαζόταν να αποδειχθεί ότι εκείνος πράγματι εισέπραξε ή ενέκρινε την είσπραξη μέσω τρίτου, κάτι που δεν συνέβη.
Έτσι, το Δικαστήριο ακύρωσε τη σιωπηρή απόρριψη της ένστασής του, θέτοντας ένα προηγούμενο για δεκάδες ανάλογες περιπτώσεις, με το σκεπτικό ότι η ευθύνη του ασφαλισμένου δεν μπορεί να θεμελιώνεται τυπικά, αλλά πρέπει να αποδεικνύεται πραγματική ωφέλεια.
