ΑΠΟΦΑΣΗ
Arshakyan κ.α. κατά Αρμενίας της 11.09.2025 (προσφ. αριθ. 23705/15)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Οι προσφεύγοντες, δεκατέσσερις Αρμένιοι υπήκοοι κάτοικοι της οδού Amiryan 4/22 στο κέντρο του Ερεβάν, κατέθεσαν αγωγή τον Ιούλιο του 2008 διεκδικώντας οικονομική στήριξη και κίνητρα ύψους 3.000.000 AMD έκαστος βάσει του Κυβερνητικού Διατάγματος αριθ. 950-N του 2001 για απαλλοτριώσεις. Το Διάταγμα προέβλεπε αποζημίωση 2.000.000 AMD και επιπλέον κίνητρο 1.000.000 AMD για τους εγγεγραμμένους κατοίκους ζωνών απαλλοτρίωσης υπό ορισμένες προϋποθέσεις.
Παρότι άλλοι κάτοικοι της ίδιας περιοχής είχαν συνάψει συμβάσεις αποζημίωσης μεταξύ Απριλίου και Σεπτεμβρίου 2005, οι προσφεύγοντες δεν είχαν συμπεριληφθεί. Τα εθνικά δικαστήρια απέρριψαν τις αξιώσεις τους το 2014 με το σκεπτικό ότι είχε παρέλθει η τριετής προθεσμία παραγραφής του Αστικού Κώδικα, υπολογίζοντας την έναρξή της από την 1η Μαΐου 2005.
Τα δικαστήρια βασίστηκαν στο γεγονός ότι συμβάσεις αγοράς ακινήτων στην περιοχή είχαν υπογραφεί την 1η Απριλίου 2005 και έπρεπε να καταχωρηθούν εντός τριάντα ημερών, τεκμαίροντας ότι όλοι οι πολίτες θεωρούνται ότι γνώριζαν τις καταχωρημένες συμβάσεις. Ωστόσο, δεν παρασχέθηκε καμία αιτιολογία για τη σύνδεση μεταξύ των προσφευγόντων και των συγκεκριμένων συμβάσεων, ούτε για το γιατί η τεκμαιρόμενη γνώση τους θα συνιστούσε γνώση παραβίασης των δικαιωμάτων τους.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι η εφαρμογή της προθεσμίας παραγραφής ήταν απρόβλεπτη και αυθαίρετη. Το ίδιο το Διάταγμα δεν περιείχε διατάξεις περί παραγραφής ούτε παραπομπή στον Αστικό Κώδικα. Η επιλογή των συγκεκριμένων συμβάσεων ως σημείο εκκίνησης της παραγραφής δεν αιτιολογήθηκε, ενώ τα δικαστήρια τεκμηρίωσαν την καταχώρηση χωρίς άμεσα αποδεικτικά στοιχεία.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε παραβίαση της πρόσβασης σε δικαστήριο και του εύλογου χρόνου της διαδικασίας (άρθρο 6 § 1) και επιδίκασε 4.700 ευρώ από κοινού στους προσφεύγοντες για ηθική βλάβη και 2.500 ευρώ στην πρώτη για δικαστικά έξοδα.
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες είναι δεκατέσσερις Αρμένιοι υπήκοοι με επίσημη διεύθυνση κατοικίας στην οδό Amiryan 4/22, στο κέντρο του Ερεβάν. Στις 5 Οκτωβρίου 2001, η Κυβέρνηση εξέδωσε το Διάταγμα αριθ. 950-N που καθόριζε τη διαδικασία απαλλοτρίωσης οικοπέδων και ακινήτων εντός καθορισμένων ζωνών στο Ερεβάν. Το άρθρο 8 προέβλεπε ότι οι εγγεγραμμένοι κάτοικοι και τα ανήλικα τέκνα τους δικαιούνταν 2.000.000 AMD οικονομική στήριξη και επιπλέον κίνητρο 1.000.000 AMD υπό ορισμένες προϋποθέσεις.
Την 1η Αυγούστου 2002, η Κυβέρνηση όρισε περιοχές του κέντρου του Ερεβάν, συμπεριλαμβανομένης της οδού Amiryan, ως ζώνες απαλλοτρίωσης. Στις 17 Ιουνίου 2004, εξουσιοδοτήθηκε ο Δήμαρχος του Ερεβάν να παραχωρήσει δικαιώματα δόμησης στον ιδιώτη εργολάβο M.G. για κατασκευή σε παρακείμενη περιοχή.
Μεταξύ 1ης Απριλίου και 5ης Σεπτεμβρίου 2005, το Κράτος και ο M.G. σύναψαν συμβάσεις αγοράς και αποζημίωσης με διάφορους ιδιοκτήτες και κατοίκους της διεύθυνσης Amiryan 4/22. Κανένας από τους προσφεύγοντες δεν συμπεριλήφθηκε σε αυτές τις συμβάσεις.
Την 1η Ιουλίου 2008, οι προσφεύγοντες κατέθεσαν αγωγή στο Πολιτικό Δικαστήριο του Ερεβάν κατά του Υπουργού Οικονομικών και του Δημάρχου, ζητώντας 3.000.000 AMD έκαστος. Η υπόθεση παραπέμφθηκε για νέα εξέταση και στις 8 Ιουνίου 2009 ανέλαβε το Περιφερειακό Δικαστήριο Kentron και Nork-Marash του Ερεβάν.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 6 § 1,
Άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 6 § 1 – Πρόσβαση σε δικαστήριο
Κατά το ΕΔΔΑ η ύπαρξη προθεσμίας παραγραφής δεν είναι καθαυτή ασυμβίβαστη με την Σύμβαση. Ωστόσο, η φύση της προθεσμίας και ο τρόπος εφαρμογής της πρέπει να είναι συμβατοί με τη Σύμβαση, κυρίως όσον αφορά την προβλεψιμότητα για τους διαδίκους.
Στην προκειμένη περίπτωση, το Περιφερειακό Δικαστήριο στις 18 Μαρτίου 2014 απέρριψε τις αξιώσεις λόγω παρέλευσης της τριετούς παραγραφής, υπολογίζοντας την έναρξή της από την 1η Μαΐου 2005. Βασίστηκε στο ότι οι συμβάσεις αγοράς είχαν υπογραφεί την 1η Απριλίου 2005 και έπρεπε να καταχωρηθούν εντός τριάντα ημερών σύμφωνα με το άρθρο 23 του Νόμου περί Κρατικής Καταχώρησης Δικαιωμάτων Ιδιοκτησίας.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι: α) το Διάταγμα 950-N δεν περιείχε διατάξεις περί παραγραφής ούτε παραπομπή στον Αστικό Κώδικα, β) δεν παρασχέθηκε εξήγηση για τη σύνδεση των προσφευγόντων με τις συγκεκριμένες συμβάσεις, γ) δεν εξηγήθηκε γιατί οι συγκεκριμένες συμβάσεις, μεταξύ άλλων, επιλέχθηκαν ως σημείο αναφοράς, δ) τα δικαστήρια τεκμηρίωσαν την καταχώρηση έως την 1η Μαΐου 2005 χωρίς άμεσα αποδεικτικά στοιχεία και δ) η τεκμαιρόμενη γνώση καταχώρησης δεν εξισώνεται αυτόματα με γνώση παραβίασης δικαιωμάτων.
Το Εφετείο επικαλέστηκε επίσης επιστολή προς την πρώτη προσφεύγουσα που ανέφερε προηγούμενη επιστολή της της 30 Μαρτίου 2005, χωρίς όμως πληροφορίες για το περιεχόμενό της.
Το Δικαστήριο κατέληξε ότι η εφαρμογή της προθεσμίας παραγραφής ήταν απρόβλεπτη και συνιστούσε δυσανάλογο περιορισμό που προσέβαλε την ουσία του δικαιώματος πρόσβασης σε δικαστήριο.
Άρθρο 6 § 1 – Υπερβολική διάρκεια διαδικασίας
Το Δικαστήριο διαπίστωσε επίσης παραβίαση λόγω της υπερβολικής διάρκειας των διαδικασιών (2008-2014), παραπέμποντας στην υπόθεση Fil LLC κατά Αρμενίας.
Άρθρο 1 Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου
Το Δικαστήριο δεν θεώρησε αναγκαίο να εξετάσει χωριστά την καταγγελία υπό το πρίσμα της προστασίας της ιδιοκτησίας, καθώς συνδέεται άμεσα με την παραβίαση του άρθρου 6 § 1.
Δίκαιη ικανοποίηση
Το Δικαστήριο επιδίκασε 4.700 ευρώ από κοινού στους προσφεύγοντες για ηθική βλάβη και 2.500 ευρώ στην πρώτη για δικαστικά έξοδα. Σημείωσε ότι το άρθρο 419 § 1 (2) του εγχώριου Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας επιτρέπει την αναψηλάφηση μετά από διαπίστωση παραβίασης από το ΕΔΔΑ.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΗ ΦΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ
«Το Δικαστήριο κατέληξε ότι η εφαρμογή της προθεσμίας παραγραφής στις αξιώσεις των προσφευγόντων ήταν απρόβλεπτη και συνιστούσε δυσανάλογο περιορισμό που προσέβαλε την ουσία του δικαιώματος πρόσβασης τους σε δικαστήριο».
ΣΧΟΛΙΟ
Η απόφαση Arshakyan κ.α. κατά Αρμενίας εμπλουτίζει τη νομολογία του ΕΔΔΑ σχετικά με την εφαρμογή προθεσμιών παραγραφής και την απαίτηση προβλεψιμότητας στη δικαστική πρόσβαση. Η υπόθεση εντάσσεται στην πάγια νομολογία που διαμορφώθηκε με τις αποφάσεις Zubac κατά Κροατίας της 05.04.2018 ([GC], προσφ. αριθ. 40160/12, Kamenova κατά Βουλγαρίας της 12.07.2018 (προσφ. αριθ. 62784/09) και Kurşun κατά Τουρκίας της 30.10.2018 (προσφ. αριθ. 22677/10).
Η έμφαση του Δικαστηρίου στην προβλεψιμότητα της εφαρμογής των προθεσμιών παραγραφής έρχεται σε συμφωνία με την απόφαση Çela κατά Αλβανίας της 29.11.2022 (προσφ. αριθ. 73274/17), όπου το Δικαστήριο τόνισε ότι οι διάδικοι πρέπει να μπορούν να προβλέψουν με εύλογη βεβαιότητα τις συνέπειες των πράξεών τους.
Η υπόθεση αναδεικνύει το ζήτημα της αυθαίρετης επιλογής του σημείου έναρξης της παραγραφής. Σε αντίθεση με την υπόθεση Yanakiev κατά Βουλγαρίας της 10.08.2006 (προσφ. αριθ. 40476/98), όπου υπήρχε σαφής νομοθετική πρόβλεψη, εδώ τα εθνικά δικαστήρια εφάρμοσαν την παραγραφή χωρίς επαρκή νομική βάση.
Η διαπίστωση παραβίασης λόγω υπερβολικής διάρκειας, παραπέμπει στην υπόθεση Fil LLC κατά Αρμενίας της 31.01.2019 (προσφ. αριθ. 18526/13), υπογραμμίζοντας το διπλό πρόβλημα της αρμενικής δικαιοσύνης: αφενός την απρόβλεπτη εφαρμογή των διαδικαστικών κανόνων και αφετέρου την χρονική καθυστέρηση στην απονομή της δικαιοσύνης.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αναφορά του Δικαστηρίου στο άρθρο 419 § 1 (2) του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας της Αρμενίας που επιτρέπει την αναψηλάφηση. Αυτή η προσέγγιση ακολουθεί την τάση που παρατηρήθηκε στην υπόθεση Suren Antonyan κατά Αρμενίας της 23.01.2025 (προσφ. αριθ. 20140/23), όπου το Δικαστήριο ενθάρρυνε τη χρήση εθνικών ένδικων μέσων αποκατάστασης μετά από διαπίστωση παραβίασης.
