ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ 438/2025
ΤΟ ΤΡΙΜΕΛΕΣ ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
ΑΠΟΤΕΛΟΥΜΕΝΟ από τους Δικαστές Θεώνη Μπούρη, Πρόεδρο Εφετών, Ελένη Σκριβάνου – Εισηγήτρια, Σοφία Καλούδη, Εφέτες και από τη Γραμματέα K.Σ..
ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΕ δημόσια στο ακροατήριό του στον Πειραιά στις ………….., για να δικάσει την υπόθεση μεταξύ:
Του ΕΚΚΑΛΟΥΝΤΟΣ: ………….. (που συνεχίζει τη δίκη ως εκ διαθήκης κληρονόμος του αρχικού εκκαλούντος – ενάγοντος …………, που απεβίωσε στην ……. στις 22-9-2024, κατοίκου εν ζωή Πειραιά Αττικής, οδός …………….), ο οποίος εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Αντώνιο Μαντζαβίνο.
Των ΕΦΕΣΙΒΛΗΤΩΝ: 1) ……….., 2) ………, 3) …………. οι οποίοι εκπροσωπήθηκαν από τον πληρεξούσιο δικηγόρο τους Σπυρίδωνα Χρυσοφώτη και 4) …………. ο οποίος εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Αντώνιο Μαντζαβίνο.
Ο ΑΡΧΙΚΟΣ ΕΚΚΑΛΩΝ – ΕΝΑΓΩΝ …………. άσκησε ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς, κατά των εφεσίβλητων – εναγόμενων, την από 10-9-2021, με Γενικό Αριθμό Κατάθεσης και Ειδικό Αριθμό Κατάθεσης, αντίστοιχα (Γ.Α.Κ./Ε.Α.Κ.) ………./4-10-2021 αγωγή. Επί της αγωγής αυτής εκδόθηκε η υπ΄αρ. ………/20-12-2022 Διάταξη του ανωτέρω Δικαστηρίου, με την οποία διατάχθηκε η διενέργεια γραφολογικής και ιατρικής πραγματογνωμοσύνης και κατόπιν η υπ΄αρ. 1696/18-4-2024 οριστική απόφασή του ίδιου Δικαστηρίου, δικάζοντας κατά την νέα τακτική διαδικασία, η οποία έκανε δεκτή την αγωγή ως προς τον τέταρτο εναγόμενο και απέρριψε αυτήν ως προς τους λοιπούς εναγόμενους.
Την ως άνω απόφαση, πρόσβαλε ο αρχικός ενάγων – εκκαλών με την από 2-7-2024 έφεση, απευθυνόμενη στο παρόν Δικαστήριο, που κατατέθηκε στη Γραμματεία του Πρωτοδικείου Πειραιώς με αριθμό κατάθεσης (Γ.Α.Κ./Ε.Α.Κ.) ………./12-7-2024, αντίγραφο της οποίας κατατέθηκε στη Γραμματεία του Δικαστηρίου τούτου με αριθμό κατάθεσης (Γ.Α.Κ./Ε.Α.Κ.) ………/12-7-2024, προσδιορίστηκε δε προς συζήτηση για τη δικάσιμο που αναφέρεται στην αρχή της παρούσας και γράφτηκε στο πινάκιο με αρ. …….
ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ της υπόθεσης και κατά την εκφώνησή της από το πινάκιο, οι πληρεξούσιοι δικηγόροι των διαδίκων, όπως παραπάνω παραστάθηκαν, ζήτησαν να γίνουν δεκτά όσα αναφέρονται στις προτάσεις τους
ΑΦΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣΕ ΤΗ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑ
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΝΟΜΟ
Η κρινόμενη έφεση κατά της υπ΄αρ. 1696/18-4-2024 οριστικής απόφασης του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς, που εκδόθηκε κατά τη νέα τακτική διαδικασία, έχει ασκηθεί νομότυπα (άρθρα 495 επ., 511, 513, 516 παρ.1) και εμπρόθεσμα, δεδομένου ότι δεν προκύπτει, ούτε οι διάδικοι επικαλούνται, ότι έλαβε χώρα επίδοση εκκαλουμένης στον εκκαλούντα και από την έκδοση αυτής έως την άσκηση της έφεσης, δεν έχει παρέλθει χρονικό διάστημα μεγαλύτερο της διετίας (άρθρο 518 παρ.2 ΚΠολΔ).
Πρέπει, επομένως, ως προς τρεις πρώτους εφεσίβλητους – τρεις πρώτους εναγόμενους, να γίνει τυπικά δεκτή και να εξετασθεί περαιτέρω από το Δικαστήριο τούτο, που είναι καθ΄ύλη και κατά τόπο αρμόδιο, κατά την ίδια διαδικασία με την οποία εκδόθηκε η εκκαλουμένη απόφαση, ως προς το παραδεκτό και βάσιμο των λόγων της και μέσα στα όρια που καθορίζονται από αυτούς (άρθρα 19, 522 ,533 παρ.1,2 ΚΠολΔ). Έχει κατατεθεί δε, το προβλεπόμενο, από τη διάταξη του άρθρου 495 παρ.3 εδ.α ΚΠολΔ, παράβολο του Δημοσίου, όπως προκύπτει από τη σχετική σημείωση της Γραμματέα του πρωτοβάθμιου Δικαστηρίου, κάτωθεν της έκθεσης κατάθεσης του δικογράφου αυτής. Όσον αφορά, όμως, στον τέταρτο εφεσίβλητο – τέταρτο εναγόμενο, η έφεση πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτη, ελλείψει εννόμου συμφέροντος του εκκαλούντος, διότι, η ως άνω αγωγή, κατόπιν συνομολόγησής της από τον εν λόγω εναγόμενο, έγινε δεκτή ως προς τον τελευταίο και ως ουσιαστικά βάσιμη. Συνεπώς ο εκκαλών, ως νικήσας, ως προς τον εναγόμενο αυτόν, διάδικος δεν νομιμοποιείται στην άσκηση της ένδικης έφεσης (άρθρο 516 ΚΠολΔ).
Περαιτέρω, στις 22-9-2024 απεβίωσε στην …… Αττικής, ο αρχικός ενάγων – εκκαλών ………….., κάτοικος εν ζωή Πειραιά, και τη δίκη συνεχίζει, κατ΄ άρθρο 290 ΚΠολΔ, κατόπιν δήλωσής του πληρεξούσιου δικηγόρου του ενώπιον του ακροατηρίου του παρόντος Δικαστηρίου, που καταχωρήθηκε στα ταυτάριθμα με την παρούσα απόφαση πρακτικά αυτού, αλλά και με τις προτάσεις του, ο …………., ως κληρονόμος του ως άνω αποβιώσαντος εκ της υπ΄αρ. ……../17-6-2021 δημόσιας διαθήκης αυτού, συνταχθείσας ενώπιον της συμβολαιογράφου Πειραιά ……………, η οποία δημοσιεύθηκε με το υπ΄αρ. ……/9-4-2025 Πρακτικό του Πρωτοδικείου Πειραιώς.
Σύμφωνα με το άρθρο 1721 παρ. 1 εδ. α΄ ΑΚ. η ιδιόγραφη διαθήκη γράφεται ολόκληρη με το χέρι του διαθέτη, χρονολογείται και υπογράφεται από αυτόν, ενώ κατά το άρθρο 1718 ΑΚ, διαθήκη, για τη σύνταξη της οποίας δεν τηρήθηκαν οι διατάξεις των άρθρων 1719 έως 1757, είναι άκυρη, εφόσον ο νόμος δεν ορίζει διαφορετικά. Από τον συνδυασμό των διατάξεων αυτών, προκύπτει ότι αν λείπει κάποιο από τα ανωτέρω στοιχεία της ιδιόγραφης διαθήκης, δηλαδή: α) της γραφής της εξ ολοκλήρου με το χέρι του διαθέτη β) της χρονολόγησής της από αυτόν και γ) της υπογραφής αυτής από τον διαθέτη, τότε η διαθήκη είναι αυτοδικαίως άκυρη (ΑΠ 618/2016, ΑΠ 708/2015, ΑΠ 1912/2014 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Την ακυρότητα αυτής μπορεί να προτείνει καθένας που έχει έννομο συμφέρον, το οποίο πρέπει να είναι άμεσο. Τέτοιο άμεσο έννομο συμφέρον έχουν και οι εξ αδιαθέτου κληρονόμοι του διαθέτη, στους οποίους, λόγω της ακυρότητας της διαθήκης, περιέρχεται ολόκληρη η κληρονομία του (ΑΠ 618/2016 ο.π, ΑΠ 103/2013, ΑΠ 729/2011 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Η χρονολογία, από την οποία πρέπει να προκύπτει η ημέρα, ο μήνας και το έτος, απαιτείται για να υπάρχει δυνατότητα ελέγχου της δικαιοπρακτικής ικανότητας του διαθέτη, της αληθινής βούλησής του και των τυχόν ελαττωμάτων της, καθώς και για να μπορεί να καθοριστεί η ισχύς της διαθήκης, όταν υπάρχουν και άλλες, ανάλογα με τη χρονολογική τους σειρά. ΄Οσον αφορά στην υπογραφή, αυτή τίθεται, όπως και η λέξη υποδηλώνει, επί ποινή ακυρότητας, στο τέλος της διαθήκης, διότι πρέπει να καλύπτει με το κύρος της το όλο περιεχόμενο της και να σημαίνει το πέρας αυτής (Ολ.ΑΠ 391/1964 ΝοΒ 12.995, Εφ.Δωδ. 170/2024 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Το βάρος της απόδειξης της γνησιότητας ιδιόγραφης διαθήκης έχει εκείνος, που επικαλείται την ιδιόγραφη διαθήκη, εφόσον δεν έχει παρέλθει πενταετία από τότε που ενδεχομένως κηρύχθηκε κυρία, σύμφωνα, με τα άρθρα 1776 και 1777 ΑΚ (ΑΠ 155/2019, ΑΠ 1595/2006 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, Εφ.Δωδ. 170/2024 ο.π.). Στην περίπτωση, όμως, που προβληθεί αυτοτελής ισχυρισμός περί πλαστότητας της ιδιόγραφης διαθήκης, τα πραγματικά περιστατικά που τον στηρίζουν οφείλει να αποδείξει αυτός, που τον προβάλλει (Εφ.Δωδ. 1/2016, Εφ.Αθ. 399/2010 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
Εξάλλου, κατά τη διάταξη του άρθρου 1719 παρ.3 του ΑΚ, όπως αυτή ισχύει, μετά την τροποποίησή της με το άρθρο 30 του Ν. 2447/1996, ανίκανοι να συντάσσουν διαθήκη είναι και όσοι κατά τον χρόνο της σύνταξής της δεν έχουν συνείδηση των πράξεών τους ή βρίσκονται σε ψυχική ή διανοητική διαταραχή, που περιορίζει αποφασιστικά τη λειτουργία της βούλησής τους. Κατά την έννοια της διάταξης αυτής, έλλειψη της συνείδησης των πραττομένων υπάρχει, όταν ο διαθέτης από θόλωση της διανοίας από κάποιο νοσηρό ή μη αίτιο (π.χ. ισχυρή μέθη εξαιτίας χρήσης οινοπνεύματος ή πυρετός άλλων τοξικών ουσιών, βαθύς ύπνος, εγκεφαλική διάσειση, υψηλός, εγκεφαλικό επεισόδιο κλπ.), σε βαθμό σύγχυσης, αδυνατεί να διαγνώσει την ουσία και το περιεχόμενο της πράξης που επιχειρεί, δηλαδή βρίσκεται σε αδυναμία να διαγνώσει ότι συντάσσει διαθήκη ή μπορεί μεν να διαγνώσει ότι συντάσσει διαθήκη, αδυνατεί όμως να διαγνώσει την ουσία και το περιεχόμενο των επί μέρους διατάξεων αυτής, χωρίς να απαιτείται γενική και πλήρης έλλειψη της συνείδησης, αρκούσας προς τούτο της σε μεγάλο βαθμό σύγχυσης αυτής. Ψυχική ή διανοητική διαταραχή, που περιορίζει αποφασιστικά τη λειτουργία της βούλησης του διαθέτη, είναι η διαταραχή που μειώνει σημαντικά την ικανότητα για αντικειμενικό έλεγχο της πραγματικότητας, όταν δηλαδή εξαιτίας της διαταραχής αυτής αποκλείεται, κατά το χρόνο σύνταξης της διαθήκης, ο ελεύθερος προσδιορισμός της βούλησής του με λογικούς υπολογισμούς, καθόσον ο τελευταίος κυριαρχείται από παραστάσεις, αισθήματα, ορμές ή επιρροές τρίτων. Οι ασθένειες, που μπορούν να οδηγήσουν στη διαταραχή αυτή, είναι οι ίδιες, οι οποίες, σύμφωνα με τη ρύθμιση της προϊσχύσασας διάταξης του άρθρου 1719 παρ. 4 ΑΚ, προκαλούσαν έλλειψη χρήσης του λογικού, λόγω πνευματικής ασθένειας, δηλαδή οι γνήσιες ψυχώσεις, όπως η μανιοκαταθλιπτική ψύχωση, η σχιζοφρένεια, οι παράνοιες, αλλά και οι οργανικοψυχικές παθήσεις, όπως η άνοια και η ολιγοφρένεια. Παρέπεται ότι δεν αποκλείεται κατά νόμο η συνύπαρξη στο πρόσωπο του διαθέτη και των δύο περιπτώσεων ανικανότητας, που προβλέπονται στη διάταξη του άρθρου 1719 αριθ. 3 ΑΚ, δηλαδή, τόσο της έλλειψης συνείδησης των πράξεων του, όσο και της ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής του που περιορίζει αποφασιστικά τη λειτουργία της βούλησής του. Σε περίπτωση έλλειψης συνείδησης των πράξεων, η απόδειξη της έλλειψης αυτής πρέπει να αναφέρεται ακριβώς στον χρόνο σύνταξης της διαθήκης, ενώ αντίθετα, στην περίπτωση που ο διαθέτης πάσχει από διανοητική διαταραχή, αν μεν πρόκειται για πάθηση περιοδικού ή παροδικού χαρακτήρα απαιτείται και πάλι να αποδειχθεί η ψυχική ή διανοητική διαταραχή του διαθέτη, κατά τον χρόνο σύνταξης της διαθήκης, αν όμως πρόκειται για πάθηση μη ιάσιμη ή βαρεία ψυχική διαταραχή, αρκεί η απόδειξη ότι ο διαθέτης κατά την εποχή της σύνταξης της διαθήκης, έπασχε από μόνιμη πνευματική νόσο (ΑΠ 10/2023, 1Π 360/2021, AΠ 1413/2014, ΑΠ 821/2013 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Η συνδρομή της ανικανότητας με τις ανωτέρω μορφές κρίνεται κατά τη σύνταξη της διαθήκης, ενώ η μεταγενέστερη επέλευσή της ή η ύπαρξή της σε προγενέστερο χρόνο δεν ασκεί επιρροή. Η ικανότητα, όμως, κατά τεκμήριο υφίσταται και συνεπώς, αυτός που επικαλείται το αντίθετο του τεκμηρίου, βαρύνεται με την απόδειξη του (ΑΠ 1063/2006 ΕλλΔνη 2007.1418, ΑΠ 12/2005 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 1527/1999 ΕλλΔνη 2003.328, Εφ.Πειρ. 2/2015, Εφ.Δυτ.Μακεδ. 31/2014, Εφ.Αιγ. 148/2012 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, Εφ.Αθ. 3192/2003 ΕλλΔνη 2004.569).
Στην προκείμενη περίπτωση, ο αρχικός ενάγων – εκκαλών, εξέθετε στην ως άνω από 10-9-2021 αγωγή του, ότι, στις 6-7-2020 απεβίωσε στην Αθήνα η αδελφή του …………., κάτοικος εν ζωή Πειραιά Αττικής, οδός …………….. Ότι, η ως άνω αποβιώσασα, η οποία ήταν άτεκνη και ο συζυγός της, …………, είχε προαποβιώσει αυτής, κατέλιπε κατά τον χρόνο του θανάτου της πλησιέστερους συγγενείς της και εξ αδιαθέτου κληρονόμους της, κατά ποσοστό 1/3 έκαστο εξ αυτών, τον ενάγοντα αδελφό της, την αδελφή της ……… σύζυγο ……….. το γένος ………….. και τον ανιψιό της ………….., τέκνο του προαποβιώσαντος αδελφού της, …………….. Ότι η ως άνω αποβιώσασα φέρεται να έχει συντάξει την από 10-2-2015 ιδιόγραφη διαθήκη της, που δημοσιεύθηκε, με αίτηση της πρώτης εναγόμενης, στο Ειρηνοδικείο Πειραιώς στις 13-1-2021, δυνάμει του υπ΄αρ. …… πρακτικού δημοσίευσης ιδιόγραφης διαθήκης του ανωτέρω Δικαστηρίου, με την οποία διαθέτει τα (ακίνητα) περιουσιακά της στοιχεία στους εναγόμενους, κατά τα ειδικότερα αναφερόμενα στη διαθήκη αυτή. Ότι, η ως άνω διαθήκη της αποβιώσασας είναι άκυρη, διότι η φερόμενη ημερομηνία (10-2-2015) σύνταξής της έχει γραφτεί από άλλο πρόσωπο και όχι από τη διαθέτιδα. Ότι, επιπροσθέτως, η εν λόγω διαθήκη πάσχει από ακυρότητα, διότι η διαθέτιδα πέραν από τα σοβαρά προβλήματα σωματικής υγείας από τα οποία έπασχε από το έτος 2004, όπως αυτά αναφέρονται στην αγωγή, από το έτος 2008, που απεβίωσε ο αγαπημένος της σύζυγος ………….., παρουσίασε και σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα, ενώ το έτος 2014 εμφάνισε χρόνιο οργανικό ψυχοσύνδρομο με συμπτωματολογία οργανικής αλλοίωσης της προσωπικότητάς της και το έτος 2015 άρχισε να παρουσιάζει συμπτώματα της νόσου Alzheimer, καθώς και συμπτώματα ανοϊκής συνδρομής, για τα οποία λάμβανε φαρμακευτική αγωγή έως το θάνατό της, παθήσεις που της στερούσαν την βουλητική-δικαιοπρακτική της ικανότητα, καθιστώντας την δικαιοπρακτικά ανίκανη προς σύνταξη διάταξης τελευταίας βούλησης. Ότι, ειδικότερα, η αποβιώσασα, λόγω της ιδιαιτέρως βεβαρημένης σωματικής και ψυχικής υγείας, και δη λόγω των σοβαρότατων ασθενειών που την ταλαιπωρούσαν, της βαριάς φαρμακευτικής αγωγής που ελάμβανε επί σειρά ετών, της απώλειας του συζύγου της, του προχωρημένου της ηλικίας της σε συνδυασμό με τον κοινωνικό αποκλεισμό που την είχε υποβάλει η πρώτη των εναγόμενων από το έτος 2016, βρισκόταν σε κατάσταση έλλειψης συνείδησης των πραττομένων, που της στερούσε τη βουλητική-δικαιοπρακτική της ικανότητα, τόσο κατά τον Φεβρουάριο του έτους 2015, οπότε και φέρεται να συνέταξε την επίδικη διαθήκη, όσο και μεταγενέστερα, ήτοι το έτος 2019, οπότε και υποστηρίζει ο ενάγων ότι συντάχθηκε η εν λόγω διαθήκη. Συγκεκριμένα δε, η ανωτέρω αποβιώσασα μετά από ψυχική πίεση και εξαναγκασμό που δέχθηκε από την πρώτη εναγόμενη, σε χρόνο μεταγενέστερο από τη φερόμενη ημερομηνία 10-2-2015 και δη περί τα τέλη του έτους 2019, χρονικό σημείο κατά το οποίο βρισκόταν σε ψυχική και διανοητική διαταραχή που περιόριζε αποφασιστικά τη βούλησή της, ενώ η φερόμενη ημερομηνία της επίδικης διαθήκης έχει γραφεί από άλλο πρόσωπο σε σχέση με το υπόλοιπο κείμενο και σε κάθε περίπτωση όχι από τη διαθέτιδα. Ζητούσε ακολούθως, ο ενάγων, με βάση το παραπάνω ιστορικό και για τους προαναφερόμενους λόγους, να αναγνωριστεί η ακυρότητα της εν λόγω διαθήκης.
Το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο (Πολυμελές Πρωτοδικείο Πειραιώς), με την υπ΄αρ. ……/20-1-2022 διάταξή του, διέταξε γραφολογική και ιατρική πραγματογνωμοσύνη. Μετά τη διενέργεια δε των ως άνω πραγματογνωμοσυνών, αντίστοιχα, από τους διορισθέντες πραγματογνώμονες, ……………., ειδικό δικαστικό γραφολόγο και ………….., νευρολόγο (ο οποίος διορίστηκε με την υπ΄αρ. 1119/2023 απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς, που εκδόθηκε, κατά τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων, σε αντικατάσταση, κατόπιν σχετικής αίτησης του ενάγοντος, του αρχικά διορισθέντος με την ως άνω διάταξη, …………., νευρολόγου), το ανωτέρω Δικαστήριο εξέδωσε την υπ΄αρ. 1696/2024 οριστική απόφασή του. Με την απόφαση αυτή, αφού έκρινε την αγωγή παραδεκτώς ασκηθείσα, ορισμένη (καθώς περιέχει όλα τα απαιτούμενα για τη θεμελίωσή της πραγματικά περιστατικά, σύμφωνα και με τα αναφερθέντα στη μείζονα σκέψη, παρά τους αβάσιμους περί του αντιθέτου ισχυρισμούς των τριών πρώτων εναγόμενων) και νόμιμη, ακολούθως, όπως αναφέρθηκε και στην αρχή της παρούσας, την έκανε δεκτή και ως ουσιαστικά βάσιμη ως προς τον τέταρτο εναγόμενο – ήδη τέταρτο εφεσίβλητο, λόγω συνομολόγησης του περιεχομένου αυτής εκ μέρους του (άρθρο 352 παρ.1 ΚΠολΔ), και απέρριψε την αγωγή ως προς τους λοιπούς εναγόμενους ως ουσιαστικά αβάσιμη. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί ότι, το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο ορθά έκρινε, παρά τα όσα αβάσιμα περί του αντιθέτου υποστηρίζει ο εκκαλών στον τελευταίο (15ο) λόγο της ένδικης έφεσης, ότι, ανάμεσα στους εκ διαθήκης κληρονόμους, όταν ενάγονται από τους εξ αδιαθέτου κληρονόμους για την αναγνώριση της διαθήκης ως άκυρης, επειδή ο διαθέτης δεν είχε συνείδηση των πραττομένων ή τη χρήση του λογικού του, δεν θεμελιώνεται δεσμός αναγκαστικής ομοδικίας, αλλά υφίσταται απλή ομοδικία (Ολ.ΑΠ 902/1982, ΑΠ 988/2017, ΑΠ 988/2017, ΑΠ 385/2014, ΑΠ 505/2011 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
Κατά της παραπάνω οριστικής απόφασης, παραπονείται ο ενάγων, με την κρινόμενη έφεσή του, για τους αναφερόμενους σ’ αυτήν λόγους, που ανάγονται σε εσφαλμένη εφαρμογή του νόμου και σε πλημμελή εκτίμηση των αποδείξεων και ζητεί την εξαφάνισή της, ώστε, να γίνει δεκτή η αγωγή του. Ήδη, κατά τα εκτιθέμενα στην αρχή της παρούσας, ο αρχικός ενάγων – εκκαλών ……….., απεβίωσε στις 22-9-2024, κάτοικος εν ζωή Πειραιά, και τη δίκη συνεχίζει ο, εκ της προαναφερθείσας δημόσιας διαθήκης, κληρονόμος του ως άνω αποβιώσαντος – ανιψιός αυτού …………..
Από την εκτίμηση όλων ανεξαιρέτως των εγγράφων που νόμιμα επικαλούνται και προσκομίζουν οι διάδικοι, είτε ως αυτοτελή αποδεικτικά μέσα, είτε για τη συναγωγή δικαστικών τεκμηρίων, μερικά από τα οποία μνημονεύονται παρακάτω, χωρίς όμως να παραλείπεται κανένα κατά την ουσιαστική εκτίμηση της διαφοράς, μεταξύ των οποίων και οι προσκομιζόμενες φωτογραφίες, η γνησιότητα των οποίων δεν αμφισβητήθηκε, των υπ΄αρ. ……./22-12-2021 και ……/27-12-2021 ένορκων βεβαιώσεων των μαρτύρων …………. και ………….. αντίστοιχα, που επικαλείται και προσκομίζει ο ενάγων – εκκαλών και λήφθηκαν με πρωτοβουλία του τελευταίου, ενώπιον του συμβολαιογράφου Νεάπολης Βοιών Λακωνίας, …… . η πρώτη και της συμβολαιογράφου Πειραιώς, ……. η δεύτερη, κατόπιν νομότυπης και εμπρόθεσμης κλήσης των αντιδίκων του (βλ. τις υπ΄αρ. ….΄, …΄, … και …΄/14-12-2021 εκθέσεις επίδοσης της δικαστικής επιμελήτριας του Εφετείου Πειραιώς ……….), των υπ΄αρ. ……, ….. και ……/11-1-2021 ένορκων βεβαιώσεων των μαρτύρων ………….. αντίστοιχα, που επικαλούνται και προσκομίζουν οι τρεις πρώτοι εναγόμενοι- εφεσίβλητοι και λήφθηκαν, με πρωτοβουλία των τελευταίων, ενώπιον της Ειρηνοδίκη Πειραιώς, κατόπιν νομότυπης και εμπρόθεσμης κλήσης στον πληρεξούσιο δικηγόρο – αντίκλητο του αντιδίκου τους (βλ. την υπ΄αρ. …..΄/5-1-2022 έκθεση επίδοσης της δικαστικής επιμελήτριας του Εφετείου Πειραιώς ………., καθώς και των υπ΄αρ. …/27-1-2022 και …./27-1-2022 ένορκων βεβαιώσεων των μαρτύρων ……… και ……………. αντίστοιχα, που επικαλούνται και προσκομίζουν επίσης οι τρεις πρώτοι εναγόμενοι και λήφθηκαν με πρωτοβουλία των τελευταίων, ενώπιον της συμβολαιογράφου Πειραιώς …….., κατόπιν νομότυπης και εμπρόθεσης κλήτευσης στον πληρεξούσιο δικηγόρο – αντίκλητο του αντιδίκου τους (βλ. την υπ΄ αρ. ……./24-1-2022 έκθεση επίδοσης της ως άνω δικαστικής επιμελήτριας του Εφετείου Πειραιώς, ……………), της από 26-8-2023 (με αρ. πράξης κατάθ. ……/6-9-2023) έκθεσης ιατρικής πραγματογνωμοσύνης του διορισθέντος, από το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο, πραγματογνώμονα ………., νευρολόγου και της από Σεπτεμβρίου 2023 (με αρ. πράξης κατάθ. ………/15-9-2023) έκθεσης γραφολογικής πραγματογνωμοσύνης του επίσης διορισθέντος, από το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο, πραγματογνώμονα ………. – δικαστικού γραφολόγου, από τις επικαλούμενες και προσκομιζόμενες από τον ενάγοντα από 18-9-2021 και 23-1-2022 ψυχιατροδικαστικές γνωμοδοτήσεις (αρχική και συμπληρωματική) του ψυχιάτρου …….., τις από 23-8-2021 και 24-1-2022 ψυχιατρικές πραγματογνωμοσύνες (αρχική και πρόσθετη) του ψυχιάτρου …….., την από Μαρτίου 2021 έκθεση γραφολογικής γνωμοδότησης της δικαστικής γραφολόγου …… – …….. καθώς και από τις επικαλούμενες και προσκομιζόμενες από τους τρεις πρώτους εναγόμενους από 20-12-2021 ιατροδικαστική και ψυχιατρική γνωμοδότηση του ιατροδικαστή …….. και ψυχιάτρου . ….., την από 14-12-2021 νευρολογική γνωμοδότηση του νευρολόγου ……….., την από 18-1-2022 ιατροδικαστική γνωμοδότηση του ως άνω ιατροδικαστή …….. και την από Δεκεμβρίου 2021 γραφολογική γνωμοδότηση του δικαστικού γραφολόγου …………, οι οποίες συνιστούν γνωμοδοτήσεις, κατ’ άρθρο 390 του ΚΠολΔ, αποδεικνύονται τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: Στις 6-7-2020 απεβίωσε στην Αθήνα, σε ηλικία 79 ετών, η ……………, χήρα …………, κάτοικος εν ζωή Πειραιά Αττικής, οδός …………, αδελφή του αρχικού ενάγοντος – εκκαλούντος και θεία του νυν συνεχίζοντος τη δίκη ενάγοντος, αλλά και των εναγόμενων – εφεσίβλητων [αδελφή της μητέρας και πνευματική μητέρα (νονά) της πρώτης εξ αυτών, αδελφή της γιαγιάς από την πατρική γραμμή του δεύτερου και τρίτης εξ αυτών και αδελφή του παππού από την πατρική γραμμή και πνευματική μητέρα (νονά) του τέταρτου εξ αυτών]. Η ανωτέρω αποβιώσασα, η οποία ήταν άτεκνη και ο σύζυγός της …….. είχε προαποβιώσει αυτής (το έτος 2008), κατέλειπε κατά τον χρόνο του θανάτου της πλησιέστερους συγγενείς της και εξ αδιαθέτου κληρονόμους της, κατά ποσοστό 1/3 έκαστο εξ αυτών, τον αρχικό ενάγοντα αδελφό της, την αδελφή της ………. και τον ανιψιό της ……………, τέκνο του προαποβιώσαντος αδελφού της, ………… Ωστόσο, η αποβιώσασα είχε συντάξει την από 10-2-2015 ιδιόγραφη διαθήκη της, που δημοσιεύθηκε, με αίτηση της πρώτης εναγόμενης, δυνάμει του υπ’ αρ. ……./13-1-2021 πρακτικού δημοσίευσης ιδιόγραφης διαθήκης του Ειρηνοδικείου Πειραιώς, με την οποία διέθεσε την ακίνητη περιουσία της στους εναγόμενους ως εξής: «…1) Στον ………….., διαμέρισμα στο Παγκράτι, 2ος όροφος, ………… καθώς και το μερίδιό μου από την κατοικία μας στο .. ……. Αρκαδίας. 2) Στον ………… διαμέρισμα στο Παγκράτι, ……….. στον 3ο όροφο 72 τ.μ. 3) Στην ………… διαμέρισμα στο Παγκράτι, ……………. στον τρίτο όροφο 75 τ.μ. και τη θέση στάθμευσης στην πιλωτή της ίδιας πολυκατοικίας. 4) στη ……….. την υπόλοιπη περιουσία μου (α) διαμέρισμα ενάτου 9ου ορόφου ……… Πειραιάς (β) το μερίδιό μου εξοχικής κατοικίας στο …….. Λακωνίας (γ) αγροτεμάχιο στη θέση ………. Πόρτο Χέλι Αργολίδα». Στην προαναφερθείσα από Σεπτεμβρίου 2023 έκθεση γραφολογικής πραγματογνωμοσύνης του δικαστικού γραφολόγου …………., που διατάχθηκε από το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο, επισημαίνεται ότι, αναφορικά με τη γραφή του κειμένου καθώς και τη γραφή της υπογραφής της εν λόγω διαθήκης, αυτή παρουσιάζει ομοιογένεια γραφικού μέσου, ομοιογένεια εμφάνισης, ποιότητας χάραξης και γενικών χαρακτηριστικών, ομοιογένεια στις μεσογραμματικές αποστάσεις και τις αποστάσεις μεταξύ των λέξεων, ομοιογένεια στην κλίση και στην πορεία χάραξης των στίχων, ομοιότητα στις αναλογίες μεγέθους και θέσης των γραμμάτων, ποικιλία χάραξής τους και τις συνδέσεις, ομοιογένεια δομής και χαρακτηριστικών των επί μέρους γραμμάτων και συνδέσεων γραμμάτων, τα οποία αποδίδονται με την αυτή δομική σύνθεση και με σταθερότητα χαρακτηριστικών, στο πλαίσιο μικρής ποικιλίας χάραξης. Ακόμη, σχετικά με τη χρονολογία της διαθήκης αυτής, σημειώνεται στην ίδια πραγματογνωμοσύνη, ότι έχει χαραχθεί κατά μόνας και είτε χαράχθηκε ως έναρξη είτε μετά την ολοκλήρωση του κειμένου της. Από τη σύγκριση δε της χρονολογίας της διαθήκης με το κείμενό της διαπιστώθηκε πλήρης ομοιότητα σε όλα τα χαρακτηριστικά της και πιο συγκεκριμένα: «Το γραφικό μέσο και η ποιότητα της χαράξεως: Η χάραξή της έχει γίνει με στυλογράφο σφαιριδίου μελάνης μπλε αποχρώσεως, όμοιας με την απόχρωση της μελάνης γραφής του κειμένου και της υπογραφής της διαθήκης και όμοιας συμπεριφορά στις ειδικές ακτινοβολίες, περαιτέρω η γραμμή χαράξεώς της έχει τα ίδια ποιοτικά χαρακτηριστικά (ταχύτητα, αυθορμητισμός, ελευθερία χαράξεως) και όμοια χαρακτηριστικά ροής της μελάνης… Τα στοιχεία αυτά παραπέμπουν σε χρήση όμοιου ή του αυτού στυλογράφου για τη χάραξη της χρονολογίας και κειμένου της διαθήκης αυτής, η οποία έγινε σε όμοιες ποιοτικά και γραφοκινητικά συνθήκες. Ομοιότητα γραφολογικών γνωρισμάτων: Από την εξέταση των στοιχείων της χρονολογίας σε σύγκριση με τα αντίστοιχα στοιχεία στη γραφή του κειμένου της διαθήκης, διαπιστώθηκε ομοιότητα δομής και χαρακτηριστικών των ψηφίων «1» και στις δύο μορφές του, του ψηφίου «2», του ψηφίου «5» και των καθέτων διαχωρισμού της χρονολογίας. Ομοιότητα γραφικής πιέσεως: Η γραφή της χρονολογίας, εξεταζόμενη με πλάγιο φωτισμό στην πίσω πλευρά του χάρτου εμφανίζεται να έχει εντονότερη γραφική πίεση από την γειτονική της γραφή, όπως φαίνεται στη κατωτέρω παρατιθέμενη αριστερή φωτογραφία, αλλά το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και με τμήματα ή λέξεις του κειμένου τη διαθήκης, τα οποία έχουν εντονότερη γραφική πίεση και αποτυπώνονται εναργέστερα, από τη γειτονική τους γραφή όπως, φαίνεται στην κατωτέρω δεξιά φωτογραφία, όπου σε σύγκριση με το γύρο από αυτή κείμενο η λέξη «Παγκράτι» του 16ου στίχου εικονίζεται εντονότερα. Συνεπώς η διαφοροποίηση στον βαθμό της γραφικής πιέσεως της χρονολογίας από την γειτονική της γραφή, αποτελεί γραφολογικό γνώρισμα και της γραφής του κειμένου της διαθήκης και συνεπώς δεν είναι στοιχείο διαφοροποιήσεως αλλά στοιχείο ομοιότητας με το κείμενο της διαθήκης. Ομοιότητα στην πορεία χαράξεως: Η χρονολογία της διαθήκης έχει ανοδική πορεία χαράξεως σε σχέση με την έναρξή της και είναι όμοια με τη γραφή του κειμένου της διαθήκης, όπου παρατηρείται το ίδιο φαινόμενο, δηλαδή λέξεις να χαράσσονται με ανοδική πορεία όπως η χρονολογία της διαθήκης… Με βάση τα ανωτέρω περιγραφόμενα στοιχεία, κατά τα οποία η χρονολογία της διαθήκης είναι πλήρως όμοια με το κείμενο της διαθήκης, στη δομή και τα χαρακτηριστικά όλων των μερών της (αριθμητικά ψηφία, κάθετες γραμμές διαχωρισμού τους), στην ποιότητα και τα γενικά χαρακτηριστικά της χαράξεώς της (είδος, απόχρωση, συμπεριφορά στις ειδικές ακτινοβολίες και στη μορφολογία της ροής της), χωρίς διαφορές, συμπεραίνεται ότι η αναγραφή της χρονολογίας της διαθήκης: 1) έχει γίνει από το πρόσωπο που έγραψε το κείμενο της διαθήκης και 2) δε διαφοροποιείται από τη γραφή του κειμένου της διαθήκης σε κάποιο σημείο της, ώστε να δημιουργείται υπόνοια χαράξεώς της σε άλλο χρόνο, και συνεπώς όλα τα χαρακτηριστικά της εναρμονίζονται με κανονική ενιαία χάραξή της με το κείμενο της διαθήκης». Σε αντίθετο με το παραπάνω συμπέρασμα του ανωτέρω πραγματογνώμονα καταλήγει η δικαστική γραφολόγος ………… στην από Μαρτίου 2021 έκθεση γραφολογικής γνωμοδότησής της, που επικαλείται και προσκομίζει ο ενάγων – εκκαλών στην οποία αναφέρει ότι η επίδικη διαθήκη έχει μεν συνταχθεί και υπογραφεί από την ………….. σε διάφορο, εντούτοις μεταγενέστερο χρόνο του χρόνου κατά τον οποίο φέρεται να έχει γραφεί, έχει δε χρονολογηθεί, με όμοιας απόχρωσης γραφικό μέσο, σε διάφορο επίσης χρόνο του χρόνου σύνταξης αυτής από διάφορο γραφέα της ……….., αποδεικνύοντας τη νόθευση αυτής. Η ως άνω πραγματογνώμονας αιτιολογεί τη διαπίστωσή της αυτή ως εξής: «…α) η επίδικη διαθήκη χαράσσεται με ευρήματα σοβαρής γραφικής αλλοίωσης και διαταραχής στην αποτύπωση των γραμμάτων και λέξεων, ειδικώς στην πρόσθια όψη του εγγράφου της, χωρίς ενδείξεις φυσικής ροής, στάσεις, τελείες ή ευρήματα κόπωσης που να συνάδουν με την αλλοιωμένη δομή τους, αποδεικνύοντας την παθολογικότητα του μυϊκού συστήματος της συντάκτριας, β) από τη συγκριτική αντιπαραβολή της υπό έλεγχο γραφής και υπογραφής επί της επίδικης διαθήκης, με την φερόμενη επτά μήνες μεταγενεστέρως, ήτοι με την από 6-9-2015 γνήσια υπογραφή της ……….., διαπιστώνεται ότι η υπό έλεγχο γραφή και υπογραφή φέρονται με ευρήματα αλλοίωσης, τα οποία θα έπρεπε να συναντώνται εξελικτικά σε μεγαλύτερο ή τουλάχιστον στον αυτό βαθμό, παθολογικής και ψυχολογικής διαταραχής, στην δειγματική υπογραφή της …………. . το 2015. Αντιθέτως, η χάραξη της γραφής κατά τη διαμόρφωση της από 6-9-2015, μεταγενεστέρας της υπό κρίση γραμματικού τύπου υπογραφής της διαθέτιδας φέρεται με τόσο διάφορη γραφική ποιότητα ώστε να καταδεικνύεται ευθέως η διάφορη, μεταγενέστερη χρονική προέλευση της υπό έλεγχο διαθήκης, σε χρόνο που να αιτιολογείται η παθολογικότητα της γραφής και υπογραφής της κατά τη σύνταξη αυτής. Αντιθέτως, η ημεροχρονολογία της υπό εξέταση διαθήκης παρά την ομοιότητα ως προς την απόχρωση του γραφικού μέσου, με το οποίο διαμορφώνεται χαρακτηρίζεται από γραφική σταθερότητα και ιδιαιτέρως ενισχυμένη γραφική πίεση, οι οποίες ουδεμία σχέση έχουν, τόσο με την πίεση της γραφής, σε αμφότερες τις όψεις του υπό εξέταση εγγράφου, όσο και με τη γραφική ικανότητα της συντάκτριας αυτού, …………». Το παρόν ωστόσο Δικαστήριο, όπως και το πρωτοβάθμιο, συντάσσεται με την άποψη που εκφέρει ο πραγματογνώμονας …….. στην προαναφερθείσα έκθεση πραγματογνωμοσύνης του, διότι αφενός μεν διορίστηκε πραγματογνώμονας από το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο, με αποτέλεσμα η πραγματογνωμοσύνη του να παρέχει μεγαλύτερα εχέγγυα αξιοπιστίας, αφετέρου δε η εν λόγω άποψή του, ότι η χρονολογία στην επίμαχη διαθήκη έχει τεθεί από το ίδιο πρόσωπο που τη συνέταξε και την υπέγραψε, ήτοι τη διαθέτιδα, συνάδει και με τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγει και ο δικαστικός γραφολόγος ……….. στην από Δεκεμβρίου 2021 γραφολογική γνωμοδότησή του, την οποία επικαλούνται και προσκομίζουν οι πρώτοι τρεις εναγόμενοι – εφεσίβλητοι. Συγκεκριμένα ο τελευταίος καταλήγει στην ως άνω γνωμοδότησή του ότι: «…Τα ευρήματα που προέκυψαν από την εξέταση και αντιπαραβολή των συγκρινόμενων στοιχείων (υπό έλεγχο διαθήκης-δειγματικών) όχι μόνο δε συγκλίνουν στην άποψη περί δήθεν σύνταξης και υπογραφής της διαθήκης σε χρόνο μεταγενέστερο του 2015 και περί δήθεν νόθευσης της διαθήκης δια της χάραξης της ημερομηνίας από άλλο διαφορετικό της διαθέτιδος πρόσωπο, αλλά αντίθετα τεκμηριώνουν την άποψη ότι η ημερομηνία, το κείμενο και η υπογραφή της από 10-2-2015 χειρόγραφης διαθήκης της ………… ., έχουν χαραχθεί κατά τρόπο ενιαίο, φυσιολογικό και αυθόρμητο από την εν λόγω αποβιώσασα καθιστώντας την εν λόγω διαθήκη γνήσια. 3. Στη γραφή και υπογραφή της υπό έλεγχο διαθήκης και στην πλησιόχρονη δειγματική γραφή και υπογραφές της ………., δεν εντοπίστηκαν ευρήματα συμβατά με εκείνα που σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία παρατηρούνται σε περιπτώσεις λεκτικής αγραφίας (1inguistic agraphias) που παραπέμπουν σε μειωμένο γνωστικό επίπεδο, είτε χωροταξικής αγραφίας (spatia1 agraphia) που παραπέμπουν σε προβλήματα αντίληψης». Τα πειστικά επιστημονικά επιχειρήματα του ως άνω γραφολόγου, είναι σε μεγάλο βαθμό παρόμοια με αυτά του πραγματογνώμονα …………, όπως παραπάνω αναφέρθηκαν. Οπότε ο ισχυρισμός του εκκαλούντος που προβάλλει με τον 7ο λόγο της έφεσής του, ότι εσφαλμένα η εκκαλουμένη δεν δέχθηκε ως ορθή την ως άνω γνωμοδότηση της γραφολόγου ……………, είναι απορριπτέος ως αβάσιμος. Ενισχυτικό της κρίσης αυτής του Δικαστηρίου, ότι δηλ. η διαθήκη συντάχθηκε, υπογράφηκε και χρονολογήθηκε κατά τον αναφερόμενο σε αυτήν ως άνω χρόνο, είναι και το γεγονός ότι στην προαναφερθείσα έκθεση πραγματογνωμοσύνης του ………….., πέραν των ανωτέρω, αναφέρεται περαιτέρω ότι, τα μορφολογικά και δυναμικά χαρακτηριστικά της γραφής και της υπογραφής της ως άνω διαθήκης καταδεικνύουν απουσία κινητικών ή άλλων προβλημάτων του γραφέα, που επηρεάζουν τη γραφική ικανότητα αυτού, ενώ και ο ………….. στην ανωτέρω γνωμοδότηση του, όπως προεκτέθηκε, επισημαίνει ότι, στην επίμαχη διαθήκη, δεν εντοπίστηκαν ευρήματα συμβατά με εκείνα που παρατηρούνται σε περιπτώσεις λεκτικής αγραφίας που παραπέμπουν σε μειωμένο γνωστικό επίπεδο, είτε χωροταξικής αγραφίας που παραπέμπουν σε προβλήματα αντίληψης. Τα αναφερόμενα αυτά συμπεράσματα, αντίθετα με τα όσα υποστηρίζει ο εκκαλών στον 1ο λόγο της έφεσης, επιβεβαιώνουν την άποψη ότι η διαθήκη συντάχθηκε, υπογράφηκε και χρονολογήθηκε από τη διαθέτιδα κατά την αναφερόμενη σε αυτήν ημερομηνία (10-2-2015), κατά την οποία η κατάσταση της πνευματικής της υγείας ήταν καλή, όπως αναλυτικότερα θα αναφερθεί παρακάτω, και όχι το έτος 2019, όπως ισχυρίζεται ο ενάγων, καθώς, αν η διαθήκη είχε γραφεί το έτος αυτό, λόγω των προβλημάτων υγείας της που έβαιναν επιδεινούμενα, η γραφή της θα παρουσίαζε ενδεχομένως άλλου είδους χαρακτηριστικά.
Εξάλλου, όσον αφορά στη σωματική υγεία της διαθέτιδος, όπως αναφέρεται και στην από 26-8-2023 έκθεση ιατρικής πραγματογνωμοσύνης του νευρολόγου ………….., αλλά προκύπτει και από τα λοιπά αποδεικτικά στοιχεία, αυτή αντιμετώπιζε, ήδη από το έτος 2004 μέχρι το τέλος της ζωής της, σημαντικά προβλήματα υγείας και συγκεκριμένα έπασχε από παθήσεις του γαστρεντερικού (όγκος που αντιμετωπίστηκε με χειρουργικές και ακτινοθεραπευτικές θεραπείες), παθήσεις του θυρεοειδούς και των παραθυρεοειδών αδένων, παθήσεις του καρδιαγγειακού συστήματος (αρτηριακή υπέρταση, αρρυθμία και κολπική μαρμαρυγή), κακοήθειες ουροδόχου κύστης, δέρματος, νεφρική ανεπάρκεια. Ωστόσο, από νευρολογικής/νευρονοητικής άποψης, έως και την ημερομηνία σύνταξης της διαθήκης στις 10-2-2015 (ημερομηνία που δέχεται και το παρόν Δικαστήριο, όπως και το πρωτοβάθμιο, κατά τα προεκτεθέντα, ότι έλαβε χώρα η σύνταξη της διαθήκης), από το σύνολο του ιατρικού φακέλου, αλλά και από τα στοιχεία της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, όπως επισημαίνει κι ο ανωτέρω πραγματογνώμονας με εμπεριστατωμένη και πειστική ανάλυση στην ως άνω έκθεσή του, δεν υπάρχει κάποια αναφορά για νευρολογική/νευρονοητική νόσο/έλλειμμα ή για κάποια συναφή εξέταση, όπως επίσης δεν προκύπτει κάποια συνταγογράφηση φαρμακευτικού σκευάσματος με ψυχότροπο δράση. Μεταξύ των εγγράφων του ιατρικού φακέλου της αποβιώσασας, υπάρχει μεν μία γνωμάτευση του χειρουργού ………….., ο οποίος σημειωτέον ήταν ανιψιός της θανούσας – αδερφός της πρώτης εναγόμενης, αγνώστου ημερομηνίας έκδοσης, που ανασκοπεί τις παθήσεις της αποβιώσασας αναφέροντας, μεταξύ άλλων, «2015 => Συμπτώματα ν. Αlzeimer», η οποία, όμως, αφενός μεν δεν φέρει ημερομηνία έκδοσης, αφετέρου δε δεν αποσαφηνίζεται σε αυτήν, αν πρόκειται για την αρχή του έτους 2015, οπότε φέρεται ότι συντάχθηκε η επίμαχη διαθήκη, δεδομένου μάλιστα ότι, το πρώτο σκεύασμά με ψυχότροπο δράση (δηλαδή με δράση στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα -Κ.Ν.Σ.-) που εμφανίζεται στην ηλεκτρονική συνταγογράφηση είναι το σκεύασμα Exe10n 4.6 mg (ουσία ριβαστιγμίνη), το οποίο συνταγογραφείται στις 29-9-2015, από ιατρό με ειδικότητα ψυχιάτρου (…………) και έχει ένδειξη την άνοια ήπιας και μέτριας βαρύτητας χωρίς, ωστόσο, να υπάρχει κάποια συνοδός εξέταση (π.χ. νευροαπεικόνιση), υποστηρικτική στη διάγνωση της νόσου αυτής. Ορθά, επομένως, με βάση τα παραπάνω, το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο εκτίμησε τόσο τις ιατρικές βεβαιώσεις των ως άνω ιατρών (……. και …….), αντίθετα με τα υποστηριζόμενα από τον εκκαλούντα στον 12ο και 9ο λόγο της έφεσης, αντίστοιχα. Ο δε ισχυρισμός του ενάγοντος – εκκαλούντος, που επαναπροβάλλει με τον 10ο λόγο της έφεσης, ότι η διαθέτιδα δεν θα παρέλειπε (αν είχε συνείδηση των πραττομένων της κατά τη σύνταξη της διαθήκης) να συμπεριλάβει σε αυτήν και τα έτερα ανίψια της ……….. και ……….., αποτελεί κρίση του εκκαλούντος, η οποία δεν δύναται να αναιρέσει τα ως άνω αποδειχθέντα γεγονότα. Περαιτέρω προέκυψε ότι, από τις 29-9-2015, που συνταγοφραφείται στην αποβιώσασα το πρώτο ψυχότροπο φάρμακο, και μέχρι το τέλος της ζωής της, συνταγογραφούνται συστηματικά και σε μόνιμη πια βάση σκευάσματα με δράση στο Κ.Ν.Σ. τόσο για την άνοια (Exe10n, Ebixa), όσο μείζονα ηρεμιστικά/αντιψυχωσικά (Zoxi1, Seroquel), αλλά και ελάσσονα ηρεμιστικά/αγχολυτικά (Tavor). Τα μείζονα ή ελάσσονα³ ηρεμιστικά συνταγογραφούνται/συγχορηγούνται πολύ συχνά στην άνοια, καθώς στα πλαίσια αυτής πολύ συχνά συνυπάρχουν συμπεριφορικά ελλείμματα, ψυχοκινητική ανησυχία κ.λπ. Όσον αφορά δε την νευρονοητική κατάσταση της αποβιώσασας μέχρι και το τέλος της ζωής της, η μοναδική ιατρική γνωμάτευση, η οποία δίνει ένα αρκετά ακριβές στίγμα όσον αφορά τα ανωτέρω, είναι η γνωμάτευση της παθολόγου – γηριάτρου ……….., η οποία όμως αφορά σε εξέταση που έλαβε χώρα στις 10-1-2018, ήτοι περί τα τρία χρόνια μετά από την ημερομηνία σύνταξης της διαθήκης. Στην γνωμάτευσή της η ………… ουσιαστικά διαγιγνώσκει άνοια και μάλιστα ήπιας/μέτριας βαρύτητας. Το ανωτέρω βασίζεται στην εξέταση που έγινε χρησιμοποιώντας την κλίμακα Mini-Menta1 State Examination (MMSE), η οποία και θεωρείται επιστημονικά η πιο καθιερωμένη κλίμακα σφαιρικής εκτίμησης των νοητικών δεξιοτήτων. Σύμφωνα με αυτήν την κλίμακα, βαθμολογία έως 20/30 αντιστοιχεί με άνοια ήπιας βαρύτητας, από 10-20 άνοια μέτριας βαρύτητας και βαθμολογία < 10 ισούται με άνοια σημαντικής βαρύτητας. Με βάση λοιπόν την βαθμολογία 20/30 που επέτυχε η αποβιώσασα, η τελευταία κατηγοριοποιείται στο σημείο της μετάπτωσης της άνοιας από ήπια σε μέτρια βαρύτητα με ελλείμματα που αφορούν κατά βάση τον προσανατολισμό στον χρόνο και την πρόσφατη μνήμη (διαδικασία καθυστερημένης ανάκλησης). Πέραν της κλίμακας αυτής, η ιατρός σημειώνει στο σημείωμά της αναφορικά με την αποβιώσασα τα εξής: «…προσήλθε περιπατητική, ευδιάθετη, σε σταθερή ψυχοσωματική κατάσταση με πλήρη συνείδηση της φαρμακευτικής αγωγής που ελάμβανε…». Από τα ανωτέρω συνάγονται τα εξής: α) προσήλθε περιπατητική, συνεπώς δεν αντιμετώπιζε κάποιο σαφές κινητικό πρόβλημα, β) ευδιάθετη, συνεπώς η ασθενής ήταν νορμοθυμική και η εξέταση θεωρείται αξιόπιστη και έγκυρη, γ) σε σταθερή ψυχοσωματική κατάσταση, συνεπώς ενισχύονται οι ανωτέρω δύο παραδοχές και δ) με πλήρη συνείδηση της φαρμακευτικής αγωγής που ελάμβανε, συνεπώς με επίγνωση της κατάστασης της (βλ. την ανωτέρω ιατρική πραγματογνωμοσύνη του Νευρολόγου ………….). Καταλήγει δε ο τελευταίος, ότι, «η αποβιώσασα μέχρι τον Σεπτέμβριο του έτους 2015, δεν προκύπτει από τα υπάρχοντα στοιχεία να έχει επισκεφθεί νευρολόγο/ψυχίατρο, να έχει κάνει συναφείς με τις ειδικότητες αυτές εξετάσεις, και να έχει λάβει κάποια φαρμακευτική αγωγή με δράση στο Κ.Ν.Σ. Η πρώτη «ψυχότροπος» αγωγή (δηλ. αγωγή με δράση στο Κ.Ν.Σ.) που λαμβάνει είναι τον Σεπτέμβριο του έτους 2015 από ιατρό ψυχίατρο και αφορά σε φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται με μοναδική και αποκλειστική ένδειξη την «άνοια ήπιας μέτριας βαρύτητας». «Μετρήσιμη» εικόνα για τις νευροδιανοητικές ικανότητες της αποβιώσας διαθέτουμε μόλις τον Ιανουάριο του έτους 2018, ήτοι περί τα 3 έτη μετά την φερόμενη ημερομηνία σύνταξης της διαθήκης, η οποία και κατατάσσει την άνοια στην βαρύτητα ήπια μέτρια. Η κατηγοριοποίηση έγινε με βάση μια διαδεδομένη κλίμακα σφαιρικής εκτίμησης των ανώτερων νοητικών λειτουργιών και αναδεικνύει ελλείμματα που αφορούν κατά βάση στον προσανατολισμό στον χρόνο και την πρόσφατη μνήμη, ενώ οι λοιπές λειτουργίες (συγκέντρωση, προσοχή, ικανότητα υπολογισμών, χωρικός προσανατολισμός, άμεση ανάκληση, λόγος) δεν αναφέρονται ελλειμματικές. Τα ανωτέρω ευρήματα σε συνδυασμό με τις πληροφορίες που εξάγονται από το οπτικοακουστικό υλικό που αφορούν περιόδους κατοπινές της φερόμενης ημερομηνίας σύνταξης της διαθήκης, δεικνύουν διατήρηση πληθώρας νευροδιανοητικών δεξιοτήτων. Αυτονόητο ότι καθώς η άνοια είναι εκφυλιστική (προοδευτικά επιδεινούμενη) νόσος, εάν η ανωτέρω περιγραφείσα νευροδιανοητική εικόνα αφορά σε έτη κατοπινά του 2015, την επίμαχη περίοδο οι δεξιότητες θα ήσαν ακόμη πιο ικανοποιητικές. Τέλος, εάν η επικοινωνία μεταξύ της αποβιώσασας και κάποιων συγγενών διεκόπη, αυτό δεν φαίνεται να μπορεί να αποδοθεί σε άνοια. Συνεπώς, για την αποβιώσασα κατά την φερόμενη ημερομηνία σύνταξης της διαθήκης (10-2-2015), δεν φαίνεται να υπάρχουν στοιχεία ικανά που να κατατείνουν στο ότι εκείνη δεν είχε δικαιοπρακτική ικανότητα προς σύνταξη διάταξης τελευταίας βούλησης». Από τα παραπάνω αποδείχθηκε ότι, η αποβιώσασα κατά τον χρόνο σύνταξης της επίδικης διαθήκης (10-2-2015) αλλά και μεταγενέστερα και δη τουλάχιστον μέχρι και το έτος 2018, δεν παρουσίαζε προβλήματα πνευματικής υγείας, τουλάχιστον σε βαθμό που αυτά να της στερούν τη δικαιοπρακτική ικανότητα προς σύνταξη διάταξης τελευταίας βούλησης. Οι ανωτέρω κρίσεις επιβεβαιώνονται και από τις προσκομιζόμενες και επικαλούμενες από τους τρεις πρώτους εναγόμενους γνωμοδοτήσεις του Ιατροδικαστή …………, του ψυχιάτρου ……………… και του νευρολόγου ………….., οι οποίες ορθά εκτιμήθηκαν και από το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο ως ενισχυτικές των παραπάνω αναφερθέντων, αντίθετα με τα όσα περί του αντιθέτου υποστηρίζει ο εκκαλών στον 4ο λόγο της έφεσής του. Αναφορικά με την ψυχιατροδικαστική γνωμοδότηση του ψυχιάτρου ……………., που επικαλείται και προσκομίζει ο ενάγων, και την εκτίμησή του ότι η διαθέτιδα στις 10-2-2015 παρουσίαζε συμπτώματα ανοϊκής συνδρομής, η επιστημονική αυτή γνώμη δεν προκύπτει να επιβεβαιώνεται από κάποιο ιατρικό έγγραφο εκείνης της περιόδου και συνεπώς δεν μπορεί να επαληθευτεί από κανένα στοιχείο, όπως ορθά επίσης κρίθηκε με την εκκαλουμένη. Σχετικά δε με την ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη του ψυχιάτρου ……………, που επίσης επικαλείται και προσκομίζει ο ενάγων, στην οποία εκτιμάται ότι η διαθέτιδα, τουλάχιστον από το έτος 2014, παρουσίασε χρόνιο επιδεινούμενο οργανικό ψυχοσύνδρομο (προϊούσα ανοϊκή συνδρομή), το οποίο είχε ελαττώσει ουσιωδώς μέχρις πλήρους άρσης την ικανότητα σύνταξης διαθήκης, η εκτίμηση αυτή, πέραν του ότι ανατρέπεται από τα αναφερόμενα στην ως άνω ιατρική πραγματογνωμοσύνη του νευρολόγου …………., που διατάχθηκε από το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο, ο ίδιος ο ενάγων στην αγωγή του αναφέρει ότι η αποβιώσασα κατά το έτος 2015 εμφάνισε τα πρώτα συμπτώματα ψυχικής νόσου, με την τελευταία να καθίσταται ανίκανη δικαιοπρακτικά το έτος 2019-2020, οπότε και επιχειρεί να τοποθετήσει τη σύνταξη της επίδικης διαθήκης, γεγονός που δεν αποδείχθηκε, όπως αναλυτικά εκτέθηκε, από κανένα αποδεικτικό μέσο. Συνεπώς, απορριπτέοι, σύμφωνα με τα παραπάνω τυγχάνουν και οι 5ος και 6ος λόγοι της έφεσης, με τους οποίους ο εκκαλών παραπονείται ότι η εκκαλουμένη κακώς δεν δέχθηκε τις γνωμοδοτήσεις των ως άνω ιατρών (…… και ……). Επιπροσθέτως, γεγονότα που επιβεβαιώνουν την κρίση περί δικαιοπρακτικής ικανότητας της διαθέτιδος κατά το έτος 2015, αλλά και μετέπειτα, είναι το ότι, όπως προκύπτει τόσο από τις προσκομιζόμενες φωτογραφίες όσο και από τα αναφερόμενα από τους μάρτυρες ανταπόδειξης …………, στις προαναφερθείσες ένορκες βεβαιώσεις τους, είναι ότι, το έτος 2016, αυτή (διαθέτιδα) πραγματοποίησε ταξίδι στην Ιταλία (Φλωρεντία) με τις φίλες της, το έτος 2017 εξελέγη αναπληρωματικό μέλος του διοικητικού συμβουλίου του «Συλλόγου ……….», του οποίου ήταν μέλος ήδη από το έτος 2015, ενώ τον Σεπτέμβριο του έτους 2015, βάφτισε τον τέταρτο των εναγόμενων. Τα αναφερόμενα από την ενόρκως βεβαιούσα, μάρτυρα απόδειξης ………., (η οποία είναι μητέρα του τέταρτου εναγόμενου και σύντροφος του νυν ενάγοντος ………… – πατέρα του τέταρτου εναγόμενου), ότι, κατά τη βάπτιση του τελευταίου, η ………. είχε ξεχάσει να φέρει κάποια απαραίτητα είδη (σταυρό, μαρτυρικά κ.α), αληθή υποτιθέμενα, δεν αποδεικνύουν, χωρίς μάλιστα ευρήματα απεικονιστικών ιατρικών εξετάσεων, έλλειψη δικαιοπρακτικής ικανότητας, καθώς κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί σε έναν ηλικιωμένο, αλλά ακόμη και σε έναν νεότερο άνθρωπο. Εξάλλου, ο εκκαλών αλλά κι η ως άνω ενόρκως βεβαιούσα, υποστηρίζει, προκειμένου να ενισχύσει τον ισχυρισμό του περί σύνταξης της διαθήκης σε μεταγενέστερο από τον αναφερόμενο σε αυτή χρόνο, ότι η διαθέτιδα κατά τον χρόνο της βάφτισης του τέταρτου εναγόμενου (Σεπτέμβριο 2015), γνώριζε ότι το όνομα αυτού είναι μόνο ……. και όχι …………….., όπως αναφέρεται στη διαθήκη. Ο ισχυρισμός αυτός, όμως, δεν αποδεικνύεται βάσιμος, αφού στην από 6-9-2015 ψηφίων «Δήλωση Βαπτίσεως» από τον Ιερέα της Ιεράς Μητρόπολης …………,την οποία υπογράφει η αποβιώσασα, αναγράφεται ρητά το όνομα του βαπτισθέντος από την τελευταία τέταρτου εναγόμενου, ως ……………. Με τον 13ο λόγο της έφεσης, ο εκκαλών υποστηρίζει ότι λανθασμένα λήφθηκαν υπόψη από το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο, φωτογραφίες που απεικονίζουν τη θανούσα κατά τα έτη 2011-2015, επειδή η διαθήκη συντάχθηκε το έτος 2019, (όπως επαναλαμβάνει ο ενάγων στους περισσότερους λόγους της έφεσης, μεταξύ των οποίων και στον 11ο), καθώς επίσης ότι εσφαλμένα εκτίμησε τις ένορκες βεβαιώσεις των ως άνω μαρτύρων που προσκόμισαν οι τρεις πρώτοι εναγόμενοι. Κι αυτός ο λόγος της έφεσης, όμως, είναι αβάσιμος, διότι, και το παρόν Δικαστήριο, όπως πολλάκις αναφέρθηκε, κατέληξε στο συμπέρασμα, σύμφωνα με το ανωτέρω αναφερθέν σκεπτικό, ότι η διαθήκη συντάχθηκε κατά τον αναφερόμενο σε αυτήν χρόνο (10-2-2015). Πέραν τούτου, κατά τα προεκτεθέντα, προκύπτει ότι λήφθηκαν υπόψη και μεταγενέστερες του έτους 2015 φωτογραφίες της διαθέτιδος. Τα δε αναφερόμενα στις εν λόγω ένορκες βεβαιώσεις επιβεβαιώνονται συνδυαστικά με άλλα αποδεικτικά στοιχεία (φωτογραφίες, εκθέσεις πραγματογνωμοσύνης κλ.π.). Επίσης, από τα παραπάνω προκύπτει ότι, η αποβιώσασα, τουλάχιστον κατά τους ως άνω χρόνους και πάντως κατά τη σύνταξη της επίμαχης διαθήκης (2015), είχε αντίληψη των πραττομένων της, ήταν δραστήρια και κοινωνική και δεν αποδείχθηκε βάσιμος ο ισχυρισμός του ενάγοντος – εκκαλούντος, τον οποίον επιχειρούν να ενισχύσουν οι ενόρκως βεβαιούσες ….. και …………, ότι η πρώτη εναγόμενη την είχε απομονώσει κοινωνικά από το έτος 2016 και μετά. Τα όσα αναφέρει δε ο εκκαλών στον 8ο λόγο της έφεσης, προς υποστήριξη του ισχυρισμού του περί επηρεασμού της διαθέτιδος από την πρώτη εναγόμενη, ότι δηλ. η τελευταία ήταν αυτή που φρόντιζε όλα τα θέματα της καθημερινότητας της θανούσας, ήταν παρούσα σε όλα τα χειρουργεία, στις χημειοθεραπείες που είχε υποβληθεί, στις νοσηλείες στα διάφορα νοσοκομεία (…), επιδέχεται κι άλλη ανάγνωση, ότι δηλ. η πρώτη εναγόμενη φρόντιζε συστηματικά τη θανούσα θεία της, η οποία με τη σειρά της, θέλησε να την τιμήσει στην επίμαχη διαθήκη της. Το επικαλούμενο από τον εκκαλούντα στον 14ο λόγο της έφεσής του περιστατικό, ότι, όπως αναφέρει και ο μάρτυρας των τριών πρώτων εναγόμενων ………….. στην ως άνω ένορκη βεβαίωσή του, ότι κατά τη νοσηλεία της θανούσας στο ……, η πρώτη εναγόμενη είχε δώσει λίστα επισκεπτών, δεν αποδεικνύει ότι η τελευταία έλεγχε απόλυτα τις επαφές της διαθέτιδος, τουλάχιστον κατά τον χρόνο σύνταξης της διαθήκης (2015), καθώς η θανούσα νοσηλεύτηκε στο ανωτέρω νοσοκομείο τον Μάϊο του έτους 2020 μέχρι τον θάνατό της στις 6-7-2020, ούσα σε πολύ άσχημη κατάσταση με καρκίνο τελικού σταδίου. Δεδομένου δε ότι, από τα παραπάνω παρατιθέμενα στοιχεία δεν προέκυψε ότι ο χρόνος σύνταξης της διαθήκης είναι διαφορετικός από αυτόν που αναφέρεται σε αυτήν (10-2-2015) και ειδικότερα το έτος 2019, όπως υποστηρίζει ο ενάγων – εκκαλών, αλυσιτελώς προβάλλονται οι 2ος, 3ος, 4ος λόγοι της έφεσης, με τους οποίους αυτός ισχυρίζεται ότι εσφαλμένα το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο δέχθηκε τις πραγματογνωμοσύνες των διορισθέντων ως άνω πραγματογνωμόνων ………… νευρολόγου και του δικαστικού γραφολόγου …………., αλλά και τις λοιπές γνωμοδοτήσεις που προσκομίζουν οι τρεις πρώτοι εναγόμενοι, παρόλο που ήταν ελλιπείς, επειδή, πάντα κατά τους ισχυρισμούς του ενάγοντος, αυτοί παραλείπουν να αποφανθούν περί της ικανότητας της διαθέτιδος να συντάξει διαθήκη το έτος 2019, και αποφαίνονται μόνο σχετικά με την ικανότητα αυτής να συντάξει διαθήκη κατά τον φερόμενο χρόνο αυτής, τον οποίο ο ενάγων αμφισβητεί. Ένα ορθογραφικό λάθος στην εν λόγω διαθήκη, το οποίο επικαλείται ο εκκαλών, δεν αποδεικνύει την ανικανότητα της διαθέτιδος προς σύνταξή της. Άλλωστε, το Δικαστήριο κατέληξε στην ως άνω κρίση του, συνεκτιμώντας όλα τα αποδεικτικά στοιχεία, όπως αναλυτικά προεκτέθηκε και όχι μόνο από τις εν λόγω πραγματογνωμοσύνες.
Κατόπιν των ανωτέρω, το πρωτοβάθμιο δικαστήριο, που, με την εκκαλουμένη απόφασή του, κατέληξε στην ίδια κρίση με το παρόν και απέρριψε την αγωγή ως ουσιαστικά αβάσιμη ως προς τους τρεις πρώτους των εναγόμενων – ήδη εφεσίβλητων, δεν έσφαλε και ορθά εφάρμοσε το νόμο και εκτίμησε τις αποδείξεις. Συνεπώς, η κρινόμενη έφεση, πρέπει να απορριφθεί ως προς τους ως άνω εφεσίβλητους, κατ΄ ουσία. Τα δε δικαστικά έξοδα, για τον δεύτερο βαθμό δικαιοδοσίας, θα συμψηφιστούν συνολικά μεταξύ των διαδίκων, λόγω του δυσερμήνευτου, κατά την κρίση του Δικαστηρίου, των κανόνων δικαίου που εφαρμόστηκαν (άρθρα 179, 183, 191 ΚΠολΔ). Τέλος, θα διαταχθεί η εισαγωγή του παραβόλου, που κατέθεσε ο αρχικός εκκαλών, στο Δημόσιο ταμείο, κατ΄ άρθρο 495 παρ.3 εδ.ε ΚΠολΔ.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
ΔΙΚΑΖΕΙ, κατ΄ αντιμωλία των διαδίκων, την έφεση κατά της υπ΄αρ. 1696/2024 οριστικής απόφασης του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς, που εκδόθηκε κατά τη νέα τακτική διαδικασία.
ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΙ την έφεση ως προς τον τέταρτο εφεσίβλητο, ως απαράδεκτη.
ΔΕΧΕΤΑΙ τυπικά την έφεση ως προς τους λοιπούς (πρώτους τρεις) εφεσίβλητους.
ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΙ αυτήν στην ουσία.
ΣΥΜΨΗΦΙΖΕΙ τα δικαστικά έξοδα μεταξύ των διαδίκων για τον δεύτερο βαθμό δικαιοδοσίας.
ΔΙΑΤΑΣΣΕΙ να εισαχθεί στο Δημόσιο ταμείο, το κατατεθέν από τον εκκαλούντα παράβολο της έφεσης (e- παράβολο με αρ. ………/2024, ποσού 150 ευρώ).
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στον Πειραιά στις 30/6/ 2025 και δηµοσιεύθηκε στις 3 Ιουλίου 2025, σε έκτακτη δηµόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, απόντων των διαδίκων και των πληρεξούσιων δικηγόρων τους.
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ H ΓPΑΜΜΑΤΕΑΣ
