ΑΠΟΦΑΣΗ
Atanasije Ristić κατά Σερβίας της 26.08.2025 (προσφ. αριθ. 38336/21)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο προσφεύγων, Σέρβος υπήκοος, συνελήφθη στις 19 Νοεμβρίου 2016 αφού προέβη σε κατάποση ναρκωτικών ενώ προσπαθούσε να διαφύγει από την αστυνομία. Κρατήθηκε σε αστυνομικό τμήμα και στη συνέχεια μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο όπου παρέμεινε υπό αστυνομική επιτήρηση μέχρι 23 Νοεμβρίου 2016. Δεν συντάχθηκε έκθεση σύλληψης και δεν ενημερώθηκε για τους λόγους της σύλληψής του ή τα δικαιώματά του ως κρατούμενος.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο νοσοκομείο, χορηγήθηκε στον προσφεύγοντα καθαρτικό για την ανάκτηση των ναρκωτικών που είχε καταπιεί, τα οποία αργότερα χρησιμοποιήθηκαν ως αποδεικτικά στοιχεία σε ποινική δίκη εναντίον του. Δεν προσήχθη ενώπιον δικαστή και δεν είχε δυνατότητα να αμφισβητήσει τη νομιμότητα της κράτησής του μέχρι τις 22 Νοεμβρίου 2016, όταν τελικά του επετράπη να επικοινωνήσει με το δικηγόρο και την οικογένειά του.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε ότι η απουσία Εκθεσης σύλληψης συνιστούσε εξαιρετικά σοβαρή παράλειψη, που συνιστούσε πλήρη άρνηση των θεμελιωδών εγγυήσεων του άρθρου 5. Το Δικαστήριο τόνισε ότι η μη νόμιμη κράτηση είναι ασυμβίβαστη με την απαίτηση της νομιμότητας και τον ίδιο τον σκοπό του άρθρου 5 § 1.
Το Δικαστήριο απέρριψε την καταγγελία του προσφεύγοντος κατά του άρθρου 3, κρίνοντας ότι η ιατρική παρέμβαση δεν έφτασε στο κατώτερο απαιτούμενο επίπεδο σοβαρότητας της απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβιάσεις του άρθρου 5 §§ 1, 2, 3 και 4 της ΕΣΔΑ και επιδίκασε 6.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 1.726 ευρώ για έξοδα.
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων γεννήθηκε το 1994 και ζει στο Βελιγράδι. Στις 19 Νοεμβρίου 2016 περίπου στις 10 μ.μ., δύο αστυνομικοί πλησίασαν τρεις νεαρούς άνδρες, συμπεριλαμβανομένου του προσφεύγοντος, στο δρόμο. Αφού οι αστυνομικοί δήλωσαν την ιδιότητά τους, ο προσφεύγων έβγαλε μια πλαστική σακούλα από την τσέπη του, την έβαλε στο στόμα του και επιχείρησε να διαφύγει βρίζοντας. Οι αστυνομικοί τον καταδίωξαν και τον συνέλαβαν χρησιμοποιώντας βία ,αφού αρχικά αντιστάθηκε.
Στο αστυνομικό τμήμα δεν συντάχθηκε έγγραφο που να εξουσιοδοτεί τη σύλληψη. Στον προσφεύγοντα δεν επετράπη να επικοινωνήσει με δικηγόρο ή μέλος της οικογένειάς του. Παραδέχτηκε ότι είχε καταπιεί πλαστική σακούλα που περιείχε ναρκωτικά.
Στις 20 Νοεμβρίου 2016 στις 12:50, ο προσφεύγων μεταφέρθηκε στην Κλινική Επειγόντων και Κλινικής Τοξικολογίας που συνδέεται με τη Στρατιωτική Ιατρική Ακαδημία στο Βελιγράδι, όπου τοποθετήθηκε υπό 24ωρη αστυνομική επιτήρηση. Η ιατρική έκθεση ανέφερε ότι δεν εμφάνιζε σημεία δηλητηρίασης από ουσίες κατά την άφιξή του, αν και εξέταση ούρων επιβεβαίωσε την παρουσία κοκαΐνης.
Στις 22 Νοεμβρίου 2016, ο προσφεύγων υποβλήθηκε σε ακτινογραφική εξέταση που δεν έδειξε σημεία διάτρησης. Του χορηγήθηκε καθαρτικό και στη συνέχεια απέβαλε πλαστική σακούλα που περιείχε επτά μικρότερες σακούλες με λευκή σκόνη που περιείχε αμφεταμίνη και καφεΐνη (συνολικό βάρος 4,77 γραμμάρια). Η αστυνομία κατάσχεσε τα αποδεικτικά αυτά στοιχεία για να χρησιμοποιηθούν σε ποινικές διαδικασίες. Μόνο μετά από αυτή τη διαδικασία επετράπη στον προσφεύγοντα να επικοινωνήσει με το δικηγόρο του και την οικογένειά του περίπου στις 4 μ.μ.
Στις 23 Νοεμβρίου 2016 στη 1 μ.μ., ο προσφεύγων μεταφέρθηκε πίσω στο αστυνομικό τμήμα και αφέθηκε ελεύθερος στις 3:20 μ.μ. Στη συνέχεια κινήθηκαν ποινικές διαδικασίες εναντίον του με πολλές κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένης της κατοχής παράνομων ναρκωτικών. Στις 22 Ιουνίου 2018, δέχτηκε συμφωνία δικαστικού συμβιβασμού και του επιβλήθηκε ποινή δύο ετών φυλάκισης με αναστολή.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 5 §§ 1, 2, 3 και 4
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο επιβεβαίωσε τη θεμελιώδη αρχή ότι οποιαδήποτε στέρηση της προσωπικής ελευθερίας πρέπει να είναι «νόμιμη» και να συνάδει με τον σκοπό προστασίας των ατόμων από την αυθαιρεσία. Η Σύμβαση αναφέρεται ουσιαστικά στο εθνικό δίκαιο και απαιτεί συμμόρφωση τόσο με τους ουσιαστικούς όσο και με τους διαδικαστικούς κανόνες.
Στην προκειμένη υπόθεση, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι δεν συντάχθηκε Έκθεση σύλληψης και κράτησης του προσφεύγοντος από τις 19 έως τις 23 Νοεμβρίου 2016. Η απουσία Έκθεσης σύλληψης πρέπει να θεωρηθεί εξαιρετικά σοβαρή παράλειψη, καθώς η μη αναγνωρισμένη κράτηση αντιπροσωπεύει πλήρη άρνηση των θεμελιωδών εγγυήσεων του άρθρου 5 § 1 και αποκαλύπτει σοβαρότατη παραβίαση αυτής της διάταξης.
Η απουσία τεκμηρίωσης σχετικά με την ημερομηνία, ώρα και τόπο κράτησης, το όνομα του κρατουμένου, τους λόγους κράτησης και το όνομα του προσώπου που διενήργησε την σύλληψη είναι ασυμβίβαστη με την απαίτηση της νομιμότητας και τον ίδιο τον σκοπό του άρθρου 5 § 1. Το Δικαστήριο δεν μπόρεσε να δεχθεί τον ισχυρισμό της Κυβέρνησης ότι η επείγουσα κατάσταση εμπόδισε την αστυνομία να καταγράψει σωστά την σύλληψη και κράτηση.
Όσον αφορά το άρθρο 5 § 2, το Δικαστήριο τόνισε ότι αυτή η διάταξη περιέχει την στοιχειώδη διασφάλιση ότι κάθε άτομο που συλλαμβάνεται πρέπει να γνωρίζει γιατί στερείται την προσωπική ελευθερία του. Ο προσφεύγων δεν ενημερώθηκε για τους λόγους της σύλληψής του, παραβιάζοντας αυτή τη θεμελιώδη απαίτηση.
Σύμφωνα με το άρθρο 5 § 3, ο προσφεύγων στερήθηκε σαφώς της δυνατότητας να προσαχθεί ενώπιον δικαστηρίου για να εξετάσει την νομιμότητα της κράτησής του. Ο δικαστικός έλεγχος των παρεμβάσεων της εκτελεστικής εξουσίας στην προσωπική ελευθερία είναι βασικό χαρακτηριστικό της εγγύησης που ενσωματώνεται σε αυτή τη διάταξη.
Τέλος, όσον αφορά το άρθρο 5 § 4, όπου δεν υπάρχει δικαστική προσφυγή για να αμφισβητηθεί η νομιμότητα της κράτησης, το Δικαστήριο θεωρεί εφαρμόσιμη αυτή τη διάταξη ανεξάρτητα από τη διάρκεια της κράτησης. Στον προσφεύγοντα δεν δόθηκε καμία ευκαιρία να ζητήσει δικαστική επανεξέταση της κράτησής του.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαπίστωσε παραβιάσεις του άρθρου 5 §§ 1, 2, 3 και 4 της ΕΣΔΑ.
Δίκαιη Ικανοποίηση: Το ΕΔΔΑ επιδίκασε στον προσφεύγοντα 6.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 1.726 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.
