Αποτελεσματικότητα, ποιότητα και ανεξαρτησία του ελληνικού δικαστικού συστήματος σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τη δέκατη τρίτη έκδοση του Πίνακα Αποτελεσμάτων της ΕΕ για τη Δικαιοσύνη, μια ετήσια έκθεση που παρέχει συγκριτικά στοιχεία σχετικά με την αποτελεσματικότητα, την ποιότητα και την ανεξαρτησία των δικαστικών συστημάτων των κρατών μελών της ΕΕ.
Από την έκθεση προκύπτει ότι οι πολίτες των περισσότερων κρατών μελών θεωρούν ότι η δικαστική ανεξαρτησία έχει βελτιωθεί ή παραμείνει σταθερή σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.
Ο φετινός πίνακας αποτελεσμάτων παρουσιάζει, επίσης, νέους δείκτες που αφορούν την ενιαία αγορά, υπογραμμίζοντας τον ουσιαστικό ρόλο των αποτελεσματικών και ανεξάρτητων δικαστικών συστημάτων στην προώθηση ενός δίκαιου και ανταγωνιστικού περιβάλλοντος αγοράς. Για παράδειγμα, δείχνει ότι οι επιχειρήσεις σε 16 κράτη μέλη επαινούν την αυτονομία των εθνικών αρχών ανταγωνισμού τους.
Κυριότερα πορίσματα του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης για το 2025:
– Ψηφιοποίηση των συστημάτων δικαιοσύνης
Η ψηφιοποίηση συνεχίζει να σημειώνει σημαντική πρόοδο: εννέα κράτη μέλη επιτρέπουν την ηλεκτρονική υποβολή αποδεικτικών στοιχείων σε αστικές, εμπορικές, διοικητικές και ποινικές υποθέσεις, σημειώνοντας αξιοσημείωτη αύξηση σε σχέση με τα έξι κράτη μέλη το 2024. 26 κράτη μέλη επιτρέπουν την έναρξη διαδικασιών ή την υποβολή αγωγών ηλεκτρονικά σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις.
– Αποτελεσματικότητα της δικαιοσύνης
Σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, οκτώ κράτη μέλη κατέγραψαν συντομότερες διαδικασίες σε όλες τις κατηγορίες (αστικές, εμπορικές, διοικητικές και άλλες υποθέσεις). Όσον αφορά τις αστικές και εμπορικές υποθέσεις, η διάρκεια των διαδικασιών σε πρώτο βαθμό συνέχισε να μειώνεται ή παρέμεινε σταθερή σε 13 κράτη μέλη.
– Πρόσβαση στη δικαιοσύνη
Σε 26 κράτη μέλη υπάρχουν ειδικές ρυθμίσεις για την πρόσβαση στη δικαιοσύνη των ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο διακρίσεων. Η φυσική προσβασιμότητα στις δικαστικές εγκαταστάσεις έχει βελτιωθεί σε 24 κράτη μέλη, ενώ 19 έχουν αναλάβει πρωτοβουλίες ευαισθητοποίησης των ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο διακρίσεων σχετικά με το πού μπορούν να λάβουν νομικές πληροφορίες και βοήθεια.
– Ανεξάρτητες αρχές της ενιαίας αγοράς
Η έκθεση δείχνει ότι στα κράτη μέλη υπάρχουν διαφορετικές διαδικασίες για τον διορισμό των φορέων ελέγχου των δημόσιων συμβάσεων και των εθνικών αρχών ανταγωνισμού. Περισσότερο από το ήμισυ των επιχειρήσεων σε 15 κράτη μέλη αξιολογούν θετικά την ανεξαρτησία των φορέων ελέγχου των δημόσιων συμβάσεων, ενώ σε 16 κράτη μέλη οι επιχειρήσεις επαινούν την αυτονομία των εθνικών αρχών ανταγωνισμού.
Το ελληνικό σύστημα απονομής δικαιοσύνης
Ο πίνακας περιλαμβάνει αρκετά και ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με το σύστημα απονομής δικαιοσύνης στην Ελλάδα, είτε σε σύγκριση με προηγούμενα έτη, είτε σε σύγκριση με άλλα κράτη – μέλη:
– Όσον αφορά τον όγκο των υποθέσεων, ο αριθμός εισερχόμενων διοικητικών υποθέσεων φαίνεται να είναι ο διπλάσιος σε σχέση με τις αστικές και εμπορικές υποθέσεις (σε πρώτο βαθμό/υπολογιζόμενος ανά 100 κατοίκους).
– Σε πολύ υψηλά επίπεδα βρίσκεται η χώρα μας, όσον αφορά τον εκτιμώμενο χρόνο (σε ημέρες) που απαιτείται για την επίλυση μιας υπόθεσης στο δικαστήριο, δηλαδή τον χρόνο που χρειάζεται το δικαστήριο για να εκδώσει απόφαση σε πρώτο βαθμό. Κατέχει την πρώτη θέση ανάμεσα στα υπόλοιπα κράτη- μέλη όσον αφορά τον εκτιμώμενο χρόνο που απαιτείται για την επίλυση αστικών και εμπορικών υποθέσεων σε πρώτο βαθμό, ο οποίος φαίνεται να αγγίζει σχεδόν τις 800 ημέρες, με τους δείκτες να αυξάνονται σε σχέση με προηγούμενα έτη. Αλλά και στο δεύτερο βαθμό, ο εκτιμώμενος χρόνος για την χώρα μας είναι ανάμεσα στους τρεις υψηλότερους στην Ευρώπη. Καλύτεροι είναι οι δείκτες που αφορούν στους χρόνους επίλυσης των διοικητικών υποθέσεων πρώτο βαθμό, με τους δείκτες, ωστόσο, να αυξάνονται σημαντικά στον τρίτο βαθμό και την Ελλάδα να κατέχει πάλι την πρώτη θέση.
– Αξίζει να σημειωθεί ότι, στις αστικές και εμπορικές υποθέσεις, επιλύονται λιγότερες υποθέσεις από όσες εισέρχονται, σε αντίθεση με τις διοικητικές διαφορές, στις οποίες το ποσοστό επίλυσης είναι μεγαλύτερο από το ποσοστό εισερχομένων. Βελτίωση σημειώνεται, επίσης, στον αριθμό των εκκρεμών διοικητικών υποθέσεων, σε σχέση με τα προηγούμενα έτη.
– Αναφορικά με την αποτελεσματικότητα του δικαστικού συστήματος, η μέση διάρκεια των διαδικασιών στους τομείς της προστασίας των καταναλωτών και της καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες είναι σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα.
– Αναφορικά με την προσβασιμότητα στη δικαιοσύνη, η χώρα μας φαίνεται να λαμβάνει ειδικά μέτρα για την πρόσβαση στη δικαιοσύνη των ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο διακρίσεων και των ηλικιωμένων. Επίσης, περιλαμβάνει διαδικασίες φιλικές προς τα παιδιά (τόσο αστικές όσο και ποινικές/διαδικασίες δικαιοσύνης ανηλίκων).
– Σε χαμηλά σχετικά επίπεδα είναι η απονομή δικαιοσύνης στην Ελλάδα σε σχέση με την αξιοποίηση της τεχνολογίας. Ενώ αναγνωρίζονται ορισμένα μέτρα, όπως η δυνατότητα τηλεδιασκέψεων, η δυνατότητα ασφαλούς εξ αποστάσεως απασχόλησης δικαστών και δικαστικών υπαλλήλων, η ύπαρξη ηλεκτρονικού συστήματος διαχείρισης υποθέσεων και άλλων, πολλά είναι τα τεχνολογικά εργαλεία που αξιοποιούνται από άλλες χώρες της Ένωσης αλλά όχι από την Ελλάδα, όπως η χρήση εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης σε βασικές δραστηριότητες, η ηλεκτρονική κατανομή υποθέσεων με αυτόματη διανομή βάσει αντικειμενικών κριτηρίων, η διαθεσιμότητα ασφαλούς ηλεκτρονικής επικοινωνίας μεταξύ δικαστηρίων και δικαστικών επιμελητών και συμβολαιογράφων και άλλα.
Επόμενα βήματα
Τα πορίσματα του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ για τη δικαιοσύνη συμβάλλουν στην παρακολούθηση που πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Ετήσιου Κύκλου για το Κράτος Δικαίου και του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Θα τροφοδοτήσουν την έκθεση της Επιτροπής για το κράτος δικαίου του 2025, καθώς και τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.
Παράλληλα με την έκθεση, η Επιτροπή δημοσιεύει επίσης τα αποτελέσματα της έρευνας του Ευρωβαρόμετρου σχετικά με την αντίληψη του κοινού και των επιχειρήσεων για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης σε κάθε κράτος μέλος. Οι έρευνες αποκαλύπτουν ότι πάνω από το ήμισυ των πολιτών και των επιχειρήσεων έχει θετική άποψη για την ανεξαρτησία των δικαστικών συστημάτων τους.
Δείτε αναλυτικά τον Πίνακα Αποτελεσμάτων στο ec.europa.eu.
