ΑΠΟΦΑΣΗ
Arb Shpk κ.α. κατά Αλβανίας της 27.05.2025 (προσφυγές αριθ. 39860/19, 38996/20, 6142/22 και 27370/22)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η υπόθεση αφορούσε την φερόμενη υπερβολική διάρκεια των διαδικασιών σε υποθέσεις που εκδικάζονται ενώπιον των αλβανικών δικαστηρίων. Το Δικαστήριο διαπίστωσε ειδικότερα ότι οι καθυστερήσεις των 8,5 ετών και των 7 ετών που οι υποθέσεις της εταιρείας ARB SHPK εκκρεμούσαν ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου ήταν υπερβολικές.
Όσον αφορά την υπόθεση του κ. Gazidedja, το Δικαστήριο σημείωσε ότι δεν είχε λάβει αποζημίωση για τις καθυστερήσεις, παρά την έκδοση σχετικής απόφασης, και ότι η υπόθεσή του δεν είχε ακόμη εκδικαστεί οριστικά ενώπιον των δικαστηρίων της Αλβανίας, παρά τη μέχρι τώρα καθυστέρηση των 8 ετών και 11 μηνών, η οποία ήταν υπερβολική.
Το Δικαστήριο επισήμανε, σύμφωνα με το άρθρο 46 (δεσμευτική ισχύς και εκτέλεση των αποφάσεων), ότι η Αλβανία έπρεπε, κυρίως, να μειώσει την καθυστέρηση σε διάφορα δικαστικά επίπεδα με την πλήρωση των σχετικών κενών δικαστικών θέσεων και την παροχή των απαραίτητων πόρων στο δικαστικό σύστημα.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαπίστωσε, ομόφωνα, παραβίαση του άρθρου 6 § 1 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη) όσον αφορά τις προσφυγές ARB SHPK και του κ. Gazidedja, και παραβίαση του άρθρου 13 (δικαίωμα πραγματικής προσφυγής) όσον αφορά την προσφυγή του κ. Gazidedja.
Το ΕΔΔΑ επιδίακσε στην εταιρεία ARB SHPK 5.700 ευρώ για ηθική βλάβη και 3.000 ευρώ για έξοδα, και στον κ. Gazidedja 1.800 ευρώ για ηθική βλάβη και 2.000 ευρώ για έξοδα.
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες είναι η ARB SHPK (Προσφ. αριθ. 39860/19 και 38996/20), εταιρεία με έδρα την Αλβανία και δύο Αλβανοί πολίτες, οι Kujtim Llagami και Selman Gazidedja, οι οποίοι ζουν στα Τίρανα και έχουν γεννηθεί το 1962 και το 1954 αντίστοιχα.
Η Αλβανία πραγματοποίησε δικαστική μεταρρύθμιση τα τελευταία χρόνια, συμπεριλαμβανομένων, το 2016, συνταγματικών αλλαγών, της σύνθεσης του Ανώτατου Δικαστηρίου, της αναδιοργάνωσης του δικαστικού σώματος, της εξέτασης των δικαστών. Μερικές φορές αυτό έχει οδηγήσει στο να πρέπει τα δικαστήρια, συμπεριλαμβανομένου του Ανωτάτου Δικαστηρίου, να λειτουργούν με μειωμένο αριθμό δικαστών. Οι δύο προσφυγές της ARB SHPK αφορούσαν διάρκεια των διαδικασιών που είχε αναλάβει κατά δύο ξεχωριστών εγχωρίων τραπεζών. Και οι δύο σειρές διαδικασιών διήρκεσαν πάνω από 10 χρόνια και τρεις μήνες. Και στις δύο περιπτώσεις το Συνταγματικό Δικαστήριο σημείωσε ότι το Ανώτατο Δικαστήριο δεν είχε εκδώσει απόφαση επί της καταγγελίας εντός 45 ημερών, όπως απαιτεί ο νόμος. Ωστόσο, διαπίστωσε ότι, λόγω της καθυστέρησης του Ανώτατου Δικαστηρίου – καθώς δεν λειτουργούσε με πλήρη σύνθεση εδώ και αρκετό καιρό – δεν υπήρξε παραβίαση της απαίτησης της υποχρέωσης για «εύλογο χρόνο».
Η προσφυγή του κ. Llagami αφορούσε τη διάρκεια της διαδικασίας (πάνω από 9 χρόνια και 2 μήνες) της καταγγελίας του σχετικά με τη φερόμενη παράνομη απόλυση κατά κρατικού φορέα. Κατόπιν του αιτήματός του στο εν λόγω πλαίσιο, το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι δεν υπήρξε παραβίαση του δικαιώματός του για ακρόαση εντός εύλογου χρόνου. Η όποια καθυστέρηση ήταν αποτέλεσμα των μεταρρυθμίσεων στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης.
Η καταγγελία του κ. Gazidedja αφορούσε τη διάρκεια της διαδικασίας της προσφυγής του κατά της απόφασης να μην του χορηγηθεί η σύνταξη ανθρακωρύχου παράλληλα με τη σύνταξη γήρατος (η διαδικασία ξεκίνησε τον Μάιο του 2016 και η προσφυγή του στο διοικητικό εφετείο των Τιράνων εκκρεμούσε ακόμη κατά την χρονική στιγμή της προσφυγής του στο ΕΔΔΑ). Ο ίδιος διαμαρτυρήθηκε για την υπερβολική διάρκεια της διαδικασίας και το Συνταγματικό Δικαστήριο συμφώνησε και διέταξε το Ανώτατο Δικαστήριο να εξετάσει την έφεσή του εντός έξι μηνών. Του επιδικάστηκε αποζημίωση στο πλαίσιο αυτό από το Περιφερειακό Δικαστήριο των Τιράνων, αλλά η απόφαση αυτή δεν έχει εκτελεστεί, και εκκρεμεί επίσης έφεση επί του θέματος αυτού.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 6
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 6
Το Δικαστήριο έκρινε ότι, λόγω του ότι δεν είχε ασκήσει συνταγματική προσφυγή στην Αλβανία, η καταγγελία του κ. Llagami βάσει του εν λόγω άρθρου ήταν απαράδεκτη λόγω μη εξάντλησης των εσωτερικών ένδικων μέσων. Το Δικαστήριο σημείωσε τις σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει το αλβανικό δικαστικό σύστημα μετά τις πρόσφατες μεταρρυθμίσεις και επαίνεσε την πρόοδο που σημειώθηκε στη μείωση των καθυστερήσεων ειδικότερα στο Ανώτατο Δικαστήριο. Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι, όταν είχε ήδη διαπιστωθεί παραβίαση, οι αρχές είχαν την υποχρέωση να παράσχουν αποτελεσματική αντισταθμιστική επανόρθωση.
Όσον αφορά τις προσφυγές της ARB SHPK, διαπίστωσε ότι το όριο των 3,5 ετών εντός του οποίου το Ανώτατο Δικαστήριο έπρεπε να επεξεργαστεί μια υπόθεση ήταν ήδη μεγάλο, και η διάρκεια των διαδικασιών σε αυτές τις υποθέσεις είχε ξεπεράσει κατά πολύ το όριο αυτό. Δήλωσε επίσης ότι εάν η δογματική θέση περί «αντικειμενικών λόγων» για τη μη διαπίστωση καθυστερήσεων στις διαδικασίες από το Ανώτατο Δικαστήριο στο μέλλον, θα μπορούσε να θέσει υπό αμφισβήτηση την αποτελεσματικότητα των διαθέσιμων εθνικών μέσων προσφυγής. Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι όλοι οι διάδικοι σε αστικές διαδικασίες είχαν δικαίωμα σε ταχεία δίκη σύμφωνα με το άρθρο 6 § 1 της Σύμβασης και δεν απαιτείται να αποδείξουν οποιαδήποτε ειδική ή πρόσθετη βλάβη που προκύπτει από τις καθυστερήσεις.
Όσον αφορά την πρώτη προσφυγή της ARB SHPK, το Δικαστήριο έκρινε ότι η καθυστέρηση 8,5 ετών ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου ήταν υπερβολική. Ομοίως, για τη δεύτερη προσφυγή της, το Δικαστήριο έκρινε ότι η περίοδος των 7 ετών που η υπόθεση εκκρεμούσε ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου της Αλβανίας ήταν επίσης υπερβολική.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 6 και για τις δύο προσφυγές.
Όσον αφορά την προσφυγή του κ. Gazidedja, το Δικαστήριο σημείωσε ότι μετά από τρία χρόνια αναμονής, ο ίδιος διαμαρτυρήθηκε στο Ανώτατο Δικαστήριο για την καθυστέρηση, αλλά δεν έλαβε έγκαιρα απόφαση. Χρειάστηκαν 13 μήνες συνολικά για την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης της διαδικασίας σχετικά με τη διάρκεια της αρχικής διαδικασίας, για την οποία θα έπρεπε να αναμένεται αποζημίωση. Ωστόσο, η απόφαση σχετικά με την αποζημίωση δεν είχε εκτελεστεί και εκκρεμούσε ακόμη έφεση κατά τον χρόνο υποβολής της προσφυγής στο ΕΔΔΑ, παράλληλα με την αρχική υπόθεση σχετικά με τη σύνταξη, η οποία εκκρεμεί ακόμη τρία χρόνια μετά την παραπομπή από το Ανώτατο Δικαστήριο στο Διοικητικό Δικαστήριο. Επομένως, εξακολουθούσε να είναι θύμα των καθυστερήσεων.
Οι καθυστερήσεις αυτές δεν προκλήθηκαν από τον κ. Gazidedja, και η υπόθεση δεν ήταν πολύπλοκη ούτε ως προς τα πραγματικά περιστατικά ούτε ως προς το νομικό σκέλος. Η συνολική διάρκεια της διαδικασίας των 8 ετών και 11 μηνών ήταν υπερβολική και παραβίαζε το άρθρο 6 της ΕΣΔΑ.
Άρθρο 13
Όσον αφορά και τις δύο προσφυγές της ARB SHPK, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο σημείωσε ότι το Συνταγματικό Δικαστήριο είχε εξετάσει διεξοδικά τις καταγγελίες της σχετικά με τη διάρκεια της διαδικασίας σε τρεις περιπτώσεις. Επομένως, οι καταγγελίες της βάσει του άρθρου 13 ήταν προδήλως αβάσιμες.
Όσον αφορά τον κ. Llagami, το Δικαστήριο σημείωσε ότι δεν είχε ασκήσει συνταγματική προσφυγή, η οποία ήταν, θεωρητικά, ένα αποτελεσματικό ένδικο μέσο. Ως εκ τούτου, έκρινε την καταγγελία αυτή απαράδεκτη.
Η καταγγελία του κ. Gazidedja αφορούσε τις καθυστερήσεις στην οριστικοποίηση της αποζημίωσής του στο πλαίσιο της προσφυγής του 2017. Το Δικαστήριο είχε ήδη διαπιστώσει ότι, λόγω της καθυστέρησης αυτής και παρά την ευνοϊκή έκβαση της συνταγματικής προσφυγής του, διατηρούσε την ιδιότητα του θύματος. Ως εκ τούτου, διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 13 σε συνδυασμό με το άρθρο 6.
Άλλα άρθρα
Η ARB SHPK υπέβαλε νέες καταγγελίες μετά την εφαρμογή του, σύμφωνα με το άρθρο 6 § 1 και το άρθρο 1 του Πρώτου Πρωτοκόλλου (προστασία της περιουσίας). Το Δικαστήριο έκρινε ότι είχε ασχοληθεί με τα σημαντικότερα ζητήματα που περιέρχονται στις λόγω καταγγελίες και ότι δεν υπήρχε ανάγκη να εκδοθεί χωριστή απόφαση.
Άρθρο 46 (δεσμευτική ισχύς και εκτέλεση των αποφάσεων)
Το Δικαστήριο επισήμανε, με σκοπό να βοηθήσει την Αλβανία να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της βάσει του άρθρου 46, ότι οι εθνικές αρχές θα πρέπει να καταβάλουν προσπάθειες για να εκπληρώσουν τις απαιτήσεις της Σύμβασης «εύλογου χρόνου», μεταξύ άλλων, με τη μείωση της μεγάλης συσσώρευσης υποθέσεων ενώπιον των εφετείων με την πλήρωση των σχετικών κενών δικαστικών θέσεων και με τη χορήγηση επαρκών ανθρώπινων πόρων και άλλης αναγκαίας υποστήριξης στο δικαστικό σώμα. Προέτρεψε επίσης την Κυβέρνηση να εξετάσει εκ νέου την πρακτική αποτελεσματικότητα του αντισταθμιστικού ένδικου μέσου σύμφωνα με τα άρθρα 399/1 επ. του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Αλβανία έπρεπε να καταβάλει στην ARB SHPK 5.700 ευρώ για ηθική βλάβη και 3.000 ευρώ για έξοδα και δαπάνες, και στον κ. Gazidedja 1.800 ευρώ για ηθική βλάβη και 2.000 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.
